(جلسه نود و سوم - 01 03 1402)

موضوع:  بررسی روایت عدم علم زراره به امامت امام کاظم علیه السلام

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِه‏ مُحَمَّد وَ عَجِّلْ فَرَجَهُم‏ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم‏، بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَبِهِ نَسْتَعین وَهُوَ خَیرُ نَاصِرٍ وَ مُعِینْ الْحَمْدُلِلَّه ‏وَ الصَّلَاةِ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ وَعلَیٰ آلِهِ آل الله لَا سِیَّمَا علَیٰ مَوْلانَا بَقِیَّةَ اللَّه‏ وَ الّلعنُ الدّائمُ‏ علَیٰ أَعْدائِهِمْ أعداءَ الله إلىٰ یَوم لِقَاءَ اللّه‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّه. وَ أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِباد حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکیل‏ نِعْمَ الْمَوْلى‏ وَ نِعْمَ النَّصیر

پرسش:

 (چرا خدا هرکه را بخواهد عذاب می کند و هرکه را بخواهد می بخشد؟)

پاسخ:

(اللَّهُ فَیغْفِرُ لِمَنْ یشَاءُ وَیعَذِّبُ مَنْ یشَاءُ)

خداوند هر کس را بخواهد (و شایستگی داشته باشد)، می‌بخشد؛ و هر کس را بخواهد (و مستحق باشد)، مجازات می‌کند.

سوره بقره (2): آیه 284

خداوند مبسوط الید است.

(وَقَالَتِ الْیهُودُ یدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیدِیهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ یدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ ینْفِقُ کَیفَ یشَاءُ وَلَیزِیدَنَّ کَثِیرًا مِنْهُمْ مَا أُنْزِلَ إِلَیکَ مِنْ رَبِّکَ طُغْیانًا وَکُفْرًا وَأَلْقَینَا بَینَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَى یوْمِ الْقِیامَةِ کُلَّمَا أَوْقَدُوا نَارًا لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَیسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَادًا وَاللَّهُ لَا یحِبُّ الْمُفْسِدِینَ)

و یهود گفتند: «دست خدا (با زنجیر) بسته است.» دستهایشان بسته باد! و بخاطر این سخن، از رحمت (الهی) دور شوند! بلکه هر دو دست (قدرت) او، گشاده است؛ هرگونه بخواهد، می‌بخشد! ولی این آیات، که از طرف پروردگارت بر تو نازل شده، بر طغیان و کفر بسیاری از آنها می‌افزاید. و ما در میان آنها تا روز قیامت عداوت و دشمنی افکندیم. هر زمان آتش جنگی افروختند، خداوند آن را خاموش ساخت؛ و برای فساد در زمین، تلاش می‌کنند؛ و خداوند، مفسدان را دوست ندارد.

سوره مائده (5): آیه 64

خدای عالم به فضلش هرکسی را بخواهد ببخشد و هرکسی را بخواهد عذاب بکند ملک خودش است. یعنی ملک طلق الهی است.

(لِمَنِ الْمُلْکُ الْیوْمَ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ)

حکومت امروز برای کیست؟ برای خداوند یکتای قهار است!

سوره غافر (40): آیه 16

از طرفی هم خدای عالم حکیم است. تمام این ها را ما در نظر بگیریم خدا ارحم من کل رحیم، ارئف من کل رئوف از طرفی هم البته این تعبیر نیست احکم من کل حکیم. یا تعبیر احسن الحاکمین.

تمام کارهای خدا بر مبنای حکمت است. مرحوم علامه طباطبایی درباره این حدیث:

 «السعید سعید فی بطن امه والشقی شقی فی بطن امه»

یا اینکه خدا طینت مؤمنین را از بهشت آفریده و طینت کفار و مشرکین را از جهنم آفریده است

در کتاب در محضر علامه طباطبایی می گوید: «الشقی شقی فی بطن امّه.

یعنی فرض بفرمایید تمام پنجاه تا علت جمع بشود در کنارش این اختیار هم یکی از علل صدور فعل از عبد است. یعنی خدای عالم هرکاری بخواهد بکند اختیار عبد یکی از علل است و بدون اختیار عبد حتی امر ضروری و قطعی الوقوع قطعا به این مسئله برمی گردد که این عبد به اختیار خودش این را اختیار کرده است. این طوری نیست که عبد مسلوب الاختیار باشد.

لذا با توجه به روایاتی که ما داریم محرومیت هایی که در این دنیا است، کسی نابینا به دنیا آمده است یا لال به دنیا آمده است. روایات در این زمینه یکی دو تا هم نیست روایات را اگر نگویم در حدّ متواتر، در حدّ مستفیض است. خدای عالم به کسانی که در دنیا با محرومیت زندگی کردند در آخرت در آن زندگی جاوید جبران می کند. مثلا کسی مسافرت رفته در این مسافرت دسته جمعی به ده نفر خیلی خوش گذشته و به ده نفر هم خیلی سخت گذشته است.

وقتی به محل خودشان برمی گردند آن کسی که این ها را به سفر برده به این ده نفری که برای شان مسافرت سخت گذشته یک پاداش خیلی ویژه می دهد با این پاداشی که می گیرند تمام آن خستگی ها از تن شان بیرون می رود، این پاداش ویژه باعث می شود که در زندگی آقایان یک تحولی ایجاد بشود نه تنها از آن محرومیت سفر ناراحت نمی شوند خوشحال هم می شوند.

دوستان کتاب حق الیقین مرحوم شُبّر (رضوان الله تعالی علیه) جلد دوم را ملاحظه کنند خیلی از این شبهات را این بزرگوار عالی جواب داده است. جواب هایش، جواب های خیلی مستدل و مستند به روایات است.

پرسش:

استاد در روایت است که بهشت هشت در دارد و سه در آن از قم باز می شود منظور از این که سه تا در از قم باز می شود تعبیر کنایی است. در آخر روایت دارد که تمام شیعیان به شفاعت حضرت معصومه وارد بهشت می شوند اگر به شفاعت حضرت معصومه تمام شیعیان وارد بهشت می شوند شفاعت پیامبر و بقیه ائمه چه می شود؟

پاسخ:

افراد مراتبی دارند اگر مراتب افراد را شما در نظر بگیرید یک افرادی هستند به قدری گناهشان بزرگ است، یا کاری کردند که با شفاعت افراد رده ی پایین به جایی نمی رسند. این یک نکته.

نکته دیگر شفاعتی که معصومین می کنند همه این ها بر گرفته از شفاعت رسول الله است. یعنی به برکت رسول الله این ها به مقام شفاعت کننده ها رسیده اند؛ یعنی شفاعت حضرت معصومه (سلام الله علیها) جدای از شفاعت پیامبر نیست. شعبه و بخشی از شفاعت پیامبر اکرم است.

نکته سوم این که این ها می خواهند عظمت این فرد را بالا ببرند. که ایشان در یک مقامی است که فردا می تواند همه شیعیان را شفاعت کند. این که همه شیعیان شفاعت شوند دیگر احتیاج به امام حسین و دیگران ندارد.

در زیارت عاشورا می خوانیم:

«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی شَفَاعَةَ الْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُود»

کامل الزیارات؛ نویسنده: ابن قولویه، جعفر بن محمد، ناشر: دار المرتضویة، محقق/ مصحح: امینی، عبدالحسین، ص179

این را داشته باشیم تمام شفاعت ها بر گرفته از نبی مکرم است. نکته مهم تر این مسائلی که مطرح می شود برای این است که مقام طرف را بالا ببرد؛ یعنی شأنیت این را دارد.

آغاز بحث...

أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ،

شبهاتی مربوط به اصحاب که ائمه و اسامی آنها را نمی شناختند را مطرح کردیم و این که ائمه (علیهم السلام) خودشان خبر نداشتند این را هم جواب دادیم.

در رابطه با زراره این ها یک حساب جاری ویژه ای را باز کرده اند چون زراره افقه فقهای عصر معصوم است. جایگاهی ویژه هم دارد:

«رَحِمَ اللَّهُ زُرَارَةَ بْنَ أَعْیَنَ لَوْ لَا زُرَارَةُ لَانْدَرَسَتْ آثَارُ النُّبُوَّةِ أَحَادِیثُ أَبِی (علیه السلام)»

الإختصاص‏؛ نویسنده: مفید محمد بن محمد (تاریخ وفات مؤلف: 413 ق‏)، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و محرمى زرندى، محمود، ناشر: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، ایران- قم: ‏1413 ق‏، ص 66

می گویند زراره با این مقام و با این تخصصی که دارد و با این ارتباطی که با معصوم دارد ایشان از امام بعد از امام صادق خبر نداشت وقتی امام صادق از دنیا رفت زراره در کوفه بود فرزندش را در مدینه فرستاد ببینید امام بعد از امام صادق (سلام الله علیه) چه کسی است.

مرحوم شیخ صدوق این را از زیدیه مطرح می کند.

   «لو کان خبر الأئمة الاثنی عشر صحیحا لما کان الناس یشکون بعد الصادق جعفر بن محمد (علیه السلام) فی الإمامة حتى یقول طائفة من الشیعة بعبد الله و طائفة بإسماعیل و طائفة تتحیر حتى‏ أَنَّ الشِّیعَةَ مِنْهُمْ مَنِ امْتَحَنَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ الصَّادِقِ (علیه السلام) فَلَمَّا لَمْ یَجِدْ عِنْدَهُ مَا أَرَادَ خَرَجَ وَ هُوَ یَقُولُ إِلَى أَیْنَ إِلَى الْمُرْجِئَةِ أَمْ إِلَى الْقَدَرِیَّةِ أَمْ إِلَى الْحَرُورِیَّةِ وَ إِنَّ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ سَمِعَهُ یَقُولُ هَذَا فَقَالَ لَهُ لَا إِلَى الْمُرْجِئَةِ وَ لَا إِلَى الْقَدَرِیَّةِ وَ لَا إِلَى الْحَرُورِیَّةِ وَ لَکِنْ إِلَیَّ .. فانظروا من کم وجه یبطل خبر الاثنی عشر أحدها جلوس عبد الله للإمامة و الثانی إقبال الشیعة إلیه و الثالث حیرتهم عند امتحانه»

بعد می گوید:

 «و الرابع أنهم لم یعرفوا أن إمامهم موسى بن جعفر (علیه السلام) حتى دعاهم موسى إلى نفسه»

این ها نمی دانستند اقا امام موسی کاظم امام است تا خود امام کاظم فرمود: من امام بعد از امام صادق هستم.

 «و فی هذه المدة مات فقیههم‏ زُرَارَةُ بْنُ أَعْیَنَ وَ هُوَ یَقُولُ وَ الْمُصْحَفُ عَلَى صَدْرِهِ»

قرآن را بر سینه اش گرفته بود

 «اللَّهُمَّ إِنِّی أَئْتَمُّ بِمَنْ أَثْبَتَ إِمَامَتَهُ هَذَا الْمُصْحَفُ»

من معتقد هستم به امامت آن کسی که این قرآن امامت او را تثبیت کرده است.

کمال الدین و تمام النعمة؛ ابن بابویه، محمد بن على، محقق/ مصحح: غفاری، علی اکبر، ناشر: اسلامیه، ج1، ص74

وقتی مثل زراره ای که از فقهای اصحاب ائمه (علیهم السلام) است نسبت به امامت امام کاظم هیچ اطلاعی ندارد؛ بنابراین، این که می گویند اسامی ائمه اثنی عشر منتشر بوده و اصحاب می دانستند (نستجیر بالله) این واقعیت ندارد.

البته این شبهه را افرادی مثل قلمداران، برقعی و احمد الکاتب هم مطرح کرده اند.

بعضی ها هم بعد از انقلاب قلم به دست شدند این مطالب را دارند مطرح می کنند.

من تاریخ شبهات را بررسی کردم. دیدم این شبهات تقریبا در زمان امام هادی و امام عسکری (سلام الله علیهما) دیگر به آن شکل مطرح نبوده است. در گوشه و کنار هم این ها مطرح شده مرحوم شیخ صدوق و شیخ مفید جواب دادند.

در قرن هفتم و هشتم که علامه حلی (رضوان الله تعالی علیه) و محقق حلی فرزند بزرگوارشان پرچمدار پاسخ به شبهات جامعه بودند در کتاب هایشان به هیچ وجه اشاره ای به این شبهات نیست؛ یعنی مشخص است که این شبهات تقریبا در این دو سه قرن منتفی شد و رفت.

این ها از زمان کسروی، حکمی زاده و امثال این ها، آمدند مطالب را مطرح کردند یعنی آغازش از شریعت سنگلجی و حکمی زاده و کسروی شروع شد بعد هم برقعی و دیگران مطرح کردند و این مسائل را آب و تاب دادند و الان هم بعضی از آقایانی که از شیعه عقده ای در دل دارند یا ورشکسته سیاسی هستند این ها را مطرح می کنند.

در این جا ما چند تا پاسخ دادیم اولا روایات متعدد داریم از جمله:

«عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ الْوَاسِطِیِّ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) یَقُولُ إِنَّ زُرَارَةَ شَکَّ فِی إِمَامَتِی فَاسْتَوْهَبْتُهُ مِنْ رَبِّی تَعَالَى.»

رجال الکشی إختیار معرفة الرجال؛ کشى، محمد بن عمر ناشر: مؤسسة نشر دانشگاه مشهد محقق/ مصحح: طوسى، محمد بن حسن / مصطفوى، حسن‏، ص155

این ها همه از ساخته پرداخته های آقایان زیدی ها بوده است. مرحوم آقای خویی (رضوان الله تعالی علیه) وقتی روایت را می آورد دارد:

«الروایة أیضا ضعیفة بجهالة الحسن، وأبی یحیى»

معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرواة؛ الموسوی الخوئی، السید أبو القاسم _المتوفى1411ق_، بی‌نا، ج8، ص239

حسن ابن ابی علی ابن موسی و ابی یحیی ضریر؛ پس روایت هایی که مطرح کردند هیچ کدام از این ها سند ندارد. روایت کشی که از علی ابن یقطین است.

«عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ، قَالَ لَمَّا کَانَتْ وَفَاةُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ النَّاسُ بِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ، وَ اخْتَلَفُوا فَقَائِلٌ قَالَ بِهِ، وَ قَائِلٌ قَالَ بِأَبِی الْحَسَنِ (علیه السلام) فَدَعَا زُرَارَةُ ابْنَهُ عُبَیْداً»

زراره دو تا بچه داشت عبدالله و عبید الله.

 «فَقَالَ یَا بُنَیَّ النَّاسُ مُخْتَلِفُونَ فِی هَذَا الْأَمْرِ: فَمَنْ قَالَ بِعَبْدِ اللَّهِ فَإِنَّمَا ذَهَبَ إِلَى الْخَبَرِ الَّذِی جَاءَ أَنَّ الْإِمَامَةَ فِی الْکَبِیرِ مِنْ وُلْدِ الْإِمَامِ»

آن ها که سراغ عبدالله افطح رفتند به روایتی تمسک کرده اند که: «الْإِمَامَةَ فِی الْکَبِیرِ مِنْ وُلْدِ الْإِمَامِ»

«فَشُدَّ رَاحِلَتَکَ وَ امْضِ إِلَى الْمَدِینَةِ»

بلند شو اسباب سفر را آماده کن، اسب و شترت را آماده کن به مدینه برو

«حَتَّى تَأْتِیَنِی بِصِحَّةِ الْأَمْرِ! فَشَدَّ رَاحِلَتَهُ وَ مَضَى إِلَى الْمَدِینَةِ، وَ اعْتَلَّ زُرَارَةُ»

زراره مریض شد

 «فَلَمَّا حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ سَأَلَ عَنْ عُبَیْدٍ»

پرسید پسر من آمد یا نیامد. بعد از امام صادق امام چه کسی است.

 «فَقِیلَ إِنَّهُ لَمْ یَقْدَمْ»

هنوز نیامده است.

 «فَدَعَا بِالْمُصْحَفِ فَقَالَ: اللَّهُمَّ إِنِّی مُصَدِّقٌ بِمَا جَاءَ نَبِیُّکَ مُحَمَّدٌ فِیمَا أَنْزَلْتَهُ عَلَیْهِ وَ بَیَّنْتَهُ لَنَا عَلَى لِسَانِهِ، وَ إِنِّی مُصَدِّقٌ بِمَا أَنْزَلْتَهُ عَلَیْهِ فِی هَذَا الْجَامِعِ»

در این قرآن

 «وَ إِنَّ عَقْیدِتی وَ دَیْنِیَ الَّذِی یَأْتِینِی بِهِ عُبَیْدٌ ابْنِی»

عقیده من نسبت به امام آن است که پسرم خواهد آورد

«وَ مَا بَیَّنْتَهُ فِی کِتَابِکَ، فَإِنْ أَمَتَّنِی قَبْلَ هَذَا فَهَذِهِ شَهَادَتِی عَلَى نَفْسِی وَ إِقْرَارِی بِمَا یَأْتِی بِهِ عُبَیْدٌ ابْنِی وَ أَنْتَ الشَّهِیدُ عَلَیَّ بِذَلِکَ! فَمَاتَ زُرَارَةُ، وَ قَدِمَ عُبَیْدٌ، فَقَصَدْنَاهُ لِنُسَلِّمَ عَلَیْهِ فَسَأَلُوهُ عَنِ الْأَمْرِ الَّذِی قَصَدَهُ فَأَخْبَرَهُمْ أَنَّ أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) صَاحِبُهُمْ.»

رجال الکشی إختیار معرفة الرجال؛ کشى، محمد بن عمر ناشر: مؤسسة نشر دانشگاه مشهد محقق/ مصحح: طوسى، محمد بن حسن / مصطفوى، حسن‏، ص154

این روایتی است که تقریباً مستمسک این حضرات قرار گرفته است

پرسش:

این تأیید می کند به آن چه که ائمه گفتند زراره تأیید می کند

پاسخ:

می گوید نمی شناخت بعد از امام صادق چه کسی است.

پرسش:

بحث نشناختن نیست بحث این است که زراره گفت آن چه را که ائمه گفتند قبول دارد

پاسخ:

دو تا بحث است یک بحث این است که اصلاً این روایت صحیح یا صحیح نیست؟ بحث دیگر این است که (ان شاء الله در جواب های ما می آید) زراره در این جا همان کاری را کرد که یک فقیه و یک مسلمان باید انجام بدهد. یعنی یک درسی برای آیندگان و برای دیگر شیعیان است اگر در یک موردی، مسئله مشتبه است به مشتبهات نروید به منصوصات بروید. راه رسیدن به منصوصات تحقیق و بررسی است.

آقای خویی می گوید:

«هذه الروایة ضعیفة بجهالة محمد بن عثمان بن رشید وأحمد بن علی ابن یقطین»

معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرواة؛ الموسوی الخوئی، السید أبو القاسم _المتوفى1411ق_، بی‌نا، ج8، ص238

پس روایت ضعیف است ما نمی توانیم با یک روایت ضعیف ، مسئله ای مثل اعتقاد زراره به امامت را زیر سوال ببریم .

پرسش:

در فرمایش شیخ مفید، این روایت را قبول کرده است

پاسخ:

ایشان جواب «علی فرض تسلیم» داده. زراره کاری کرده است که وظیفه یک فقیه است.

 روایت بعدی در رجال کشی است جمیل ابن دَراج، بعضی ها دُراج می خوانند غلط است دُراج اسم پرنده است.

«عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ، قَالَ مَا رَأَیْتُ رَجُلًا مِثْلَ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ، إِنَّا کُنَّا نَخْتَلِفُ إِلَیْهِ فَمَا نَکُونُ حَوْلَهُ إِلَّا بِمَنْزِلَةِ الصِّبْیَانِ فِی الْکُتَّابِ حَوْلَ الْمُعَلِّمِ»

همگی در اطراف زراره مثل بچه مکتبی در برابر معلم مکتب بودیم

«فَلَمَّا مَضَى أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) وَ جَلَسَ عَبْدُ اللَّهِ مَجْلِسَهُ: بَعَثَ زُرَارَةُ عُبَیْداً ابْنَهُ زَائِراً عَنْهُ لِیَعْرِفَ الْخَبَرَ وَ یَأْتِیهِ بِصِحَّتِهِ، وَ مَرِضَ زُرَارَةُ مَرَضاً شَدِیداً قَبْلَ أَنْ یُوَافِیَهُ عُبَیْدٌ، فَلَمَّا حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ دَعَا بِالْمُصْحَفِ فَوَضَعَهُ عَلَى صَدْرِهِ ثُمَّ قَبَّلَهُ، قَالَ جَمِیلٌ فَحَکَى جَمَاعَةٌ مِمَّنْ حَضَرَهُ أَنَّهُ قَالَ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَلْقَاکَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ إِمَامِی مَنْ ثَبَتَ لَهُ  فِی هَذَا الْمُصْحَفِ إِمَامَتُهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أُحِلُّ حَلَالَهُ وَ أُحَرِّمُ حَرَامَهُ وَ أُومِنُ بِمُحْکَمِهِ وَ مُتَشَابِهِهِ وَ نَاسِخِهِ وَ مَنْسُوخِهِ وَ خَاصِّهِ وَ عَامِّهِ، عَلَى ذَلِکَ أَحْیَا وَ عَلَیْهِ أَمُوتُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.»

رجال الکشی إختیار معرفة الرجال؛ کشى، محمد بن عمر ناشر: مؤسسة نشر دانشگاه مشهد محقق/ مصحح: طوسى، محمد بن حسن / مصطفوى، حسن‏، ص155

آقای خویی (رضوان الله تعالی علیه) در معجم رجال شان وقتی به این روایت می رسد می گوید:

«هذه الروایة أیضا ضعیفة بعلی بن حدید»

معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرواة؛ الموسوی الخوئی، السید أبو القاسم _المتوفى1411ق_، بی‌نا، ج8، ص239

این ها یکی دو تا نیست عزیزان دقت کنند روایت دیگر از عمه زراره است

«عَنْ نَصْرِ بْنِ شُعَیْبٍ، عَنْ عَمَّةِ زُرَارَةَ، قَالَتْ لَمَّا وَقَعَ زُرَارَةُ وَ اشْتَدَّ بِهِ: قَالَ نَاوِلِینِی الْمُصْحَفَ»

وقتی بیماری زراره خیلی شدت گرفت گفت قرآن را به من بدهید

«فَنَاوَلْتُهُ وَ فَتَحْتُهُ»

قرآن را باز کردم و به دستش دادم

 «فَوَضَعَهُ عَلَى صَدْرِهِ، وَ أَخَذَهُ مِنِّی ثُمَّ قَالَ: یَا عَمَّةِ اشْهَدِی أَنْ لَیْسَ لِی إِمَامٌ غَیْرُ هَذَا الْکِتَابِ»

رجال الکشی إختیار معرفة الرجال؛ کشى، محمد بن عمر ناشر: مؤسسة نشر دانشگاه مشهد محقق/ مصحح: طوسى، محمد بن حسن / مصطفوى، حسن‏، ص156

عمه اش را شاهد گرفته است یا عمه، شاهد باش غیر از این قرآن من هیچ امامی ندارم. این همه چیز را به هم می زند ! بدتر از روایات قبلی شد. همین که الان وهابی ها می گویند با وجود قرآن دیگر نیازی به امام نداریم.

این روایت را هم اقای خویی می گوید:

«وهذه الروایة أیضا ضعیفة، ولا أقل من جهة جهالة إبراهیم المؤمن وعمة زرارة»

معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرواة؛ الموسوی الخوئی، السید أبو القاسم _المتوفى1411ق_، بی‌نا، ج8، ص239

عمه زراره هم شناخته شده نیست مجهول است

ظاهر روایت این است ظاهر روایت به دست وهابی بیافتد می گوید همان عقیده ای که ما می گوییم امام بعد از پیغمبر، قرآن است روایت زراره شما هم همین را می گوید، می گوید: «إمامی هذا القرآن»

روایت دیگر در کشی آمده است

«بَعَثَ زُرَارَةُ عُبَیْداً ابْنَهُ یَسْأَلُ عَنْ خَبَرٍ أَبِی الْحَسَنِ (علیه السلام) فَجَاءَهُ الْمَوْتُ قَبْلَ رُجُوعِ عُبَیْدٍ إِلَیْهِ، فَأَخَذَ الْمُصْحَفَ فَأَعْلَاهُ فَوْقَ رَأْسِهِ، وَ قَالَ إِنَّ الْإِمَامَ بَعْدَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ مَنِ اسْمُهُ بَیْنَ الدَّفَّتَیْنِ فِی جُمْلَةِ الْقُرْآنِ مَنْصُوصٌ عَلَیْهِ، مِنَ الَّذِینَ أَوْجَبَ اللَّهُ طَاعَتَهُمْ عَلَى خَلْقِهِ، أَنَا مُؤْمِنٌ بِهِ، قَالَ فَأَخْبَرَ بِذَلِکَ أَبُو الْحَسَنِ الْأَوَّلُ (علیه السلام) فَقَالَ وَ اللَّهِ کَانَ زُرَارَةُ مُهاجِراً إِلَى اللَّهِ تَعَالَى.»

رجال الکشی إختیار معرفة الرجال؛ کشى، محمد بن عمر ناشر: مؤسسة نشر دانشگاه مشهد محقق/ مصحح: طوسى، محمد بن حسن / مصطفوى، حسن‏، ص155

باز همان روایت است. از نظر سند نتوانستیم اشکالی به سند بگیریم ولی بحث این است که:

«خُذْ بِمَا اشْتَهَرَ بَیْنَ أَصْحَابِک‏»

اگر عمل کنیم این روایت هم چون خلاف مشهور است به هیچ وجه قابل استناد نیست.

 جوابی که از امام رضا (سلام الله علیه) نقل شده این احادیث را کلاً زیر سوال می برد.

 محمد ابن حکیم می گوید به ابی الحسن اول (امام کاظم) قضیه زراره را عرض کردم و این که پسرش عبید الله را به مدینه فرستاد امام کاظم فرمود:

«فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ: إِنِّی لَأَرْجُو أَنْ یَکُونَ زُرَارَةُ مِمَّنْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى- وَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ.»

رجال الکشی إختیار معرفة الرجال؛ کشى، محمد بن عمر ناشر: مؤسسة نشر دانشگاه مشهد محقق/ مصحح: طوسى، محمد بن حسن / مصطفوى، حسن‏، ص156

پرسش:

زراره در خانه اش بود اصلا از خانه اش خارج نشد

پاسخ:

این آیه:

(وَمَنْ یهَاجِرْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یجِدْ فِی الْأَرْضِ مُرَاغَمًا کَثِیرًا وَسَعَةً وَمَنْ یخْرُجْ مِنْ بَیتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ یدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا)

کسی که در راه خدا هجرت کند، جاهای امن فراوان و گسترده‌ای در زمین می‌یابد. و هر کس بعنوان مهاجرت به سوی خدا و پیامبر او، از خانه خود بیرون رود، سپس مرگش فرا رسد، پاداش او بر خداست؛ و خداوند، آمرزنده و مهربان است.

سوره نساء (4): آیه 100

شما آثار امام را ملاحظه بفرمایید می گوید این آیه یکی از بهترین آیاتی است که برای سیر و سلوک است که انسان از قید نفس، هجرت کند این نفس را از بین ببرد و به طرف الله حرکت کند «من یخرج من بیته» مراد از بیت، بیت گلی نیست مراد از بیت نفس است. از بیت نفسش حرکت کند زراره هم چنین کاری کرده است یا اینکه (وَمَنْ یخْرُجْ مِنْ بَیتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ) من یخرج وقتی پسر زراره می رود گویا خود زراره از خانه اش حرکت کرده است خودش نمی تواند برود فرزندش را فرستاده.

تمام این روایات متواتر هم باشد یک اشکال ظریف دارد. به عبارت دیگر:

«ادلّ دلیل علی وجود الشیء وقوعه فی الخارج»

یا یک ضرب المثلی می زنند بدترین روایت، روایتی است که تاریخ او را تکذیب کند. یعنی وقوع خارجی او را تکذیب کند. در رجال نجاشی آمده:

«مات زرارة سنة خمسین و مائة»

رجال النجاشی‏؛ نویسنده: نجاشی، احمد بن على‏ (تاریخ وفات مؤلف: 450 ق‏)، محقق / مصحح: ندارد، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین بقم المشرفه‏، قم: 1365ش، ص175

آقای خویی در رجالش می گوید:

«وقد تقدم فی الروایتین الأخیرتین الصحیحتین من الکشی : أن زرارة کان مهاجرا إلى الله تعالى. هذا وإن هذه الروایات تنافی عد الشیخ فی رجاله زرارة من أصحاب الکاظم علیه السلام، الظاهر فی روایته عنه علیه السلام ، على ما ذکره فی أول کتابه ، فکیف یمکن أن زرارة مات وهو لا یعرف إمامة الکاظم علیه السلام ، بل إنها تنافی ما ذکره ابن فضال من أنه مات بعد أبی عبد الله علیه السلام بسنة أو بنحو منه ، وما ذکره الشیخ والنجاشی : من أن زرارة مات سنة 150 . فإنه على ذلک یکون بین موته ووفاة الصادق التی هی سنة 148 فصل کثیر ولا یمکن عادة عدم وصول خبر إمامة الکاظم علیه السلام إلیه فی هذه المدة، ولا سیما أن عبد الله مات بعد أبیه بسبعین یوما على ما قیل.»

معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرواة؛ الموسوی الخوئی، السید أبو القاسم _المتوفى1411ق_، بی‌نا، ج8، ص241

آقای خویی می گوید شهادت امام صادق (سلام الله علیه) سال 148 بود زراره 150 از دنیا رفته است یعنی 2 سال بعد از امام صادق، زراره از دنیا رفته است پس معلوم می شود بدترین دلیل، دلیلی است که تاریخ او را با وقوع خارجی تکذیبش بکند.

در رجال کشی است که:

«‌وَ کَانُوا مِنْ أَصْحَابِ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام)، وَ بَقِیَ زُرَارَةُ إِلَى عَهْدِ أَبِی الْحَسَنِ فَلَقِیَ مَا لَقِیَ.»

رجال الکشی إختیار معرفة الرجال؛ کشى، محمد بن عمر ناشر: مؤسسة نشر دانشگاه مشهد محقق/ مصحح: طوسى، محمد بن حسن / مصطفوى، حسن‏، ص161

تا زمان امام کاظم ماند و با حضرت امام کاظم ملاقات داشت. معجم رجال هم می گوید روایت صحیح است.

در کتب روایی مان می گوید:

«الظاهر فی روایته... علی ما ذکره فی اول کتابه»

خود زراره روایات متعددی از آقا امام کاظم (سلام الله علیه) دارد چطور می شود که زراره در زمان شهادت امام صادق از دنیا رفته باشد بعد روایت از امام کاظم (سلام الله علیه) داشته باشد؟

 این روایت را عزیزان دقت کنند آقای خویی هم روی این روایت مانور داده است. روایت از آقا امام رضا (سلام الله علیه) است عبارت مرحوم صدوق است می گوید کاری که زراره کرد

«و هل یفعل الفقیه المتدین عند اختلاف الأمر علیه إلا ما فعله زرارة على أنه قد قیل إن زرارة قد کان علم بأمر موسى بن جعفر (علیه السلام) و بإمامته و إنما بعث ابنه عبیدا لیتعرف من موسى بن جعفر (علیه السلام) هل یجوز له إظهار ما یعلم من إمامته أو یستعمل التقیة فی کتمانه »

 وقتی همه دارند اختلاف می کنند این می گوید عبد الله افطح، آن می گوید اسماعیل ابن امام صادق؛ می گوید در این اختلافات ایشان یک حرفی بزند اختلاف سوم هم این می شود. اختلافی بر اختلافات افزوده می شود بخاطر همین گفت فرزندم را می فرستم برود بررسی کند ببیند قضیه چه است؟ یک فقیه متدین در هنگام اختلاف وظیفه اش این است بررسی کند و حقیقت امر، برای مردم منکشف بشود.

«و هذا أشبه بفضل زرارة بن أعین و ألیق بمعرفته»

در روایت بعدی دارد:

 «قُلْتُ لِلرِّضَا (علیه السلام) یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ»

 به امام رضا عرض کردم یابن رسول الله

«أَخْبِرْنِی عَنْ زُرَارَةَ هَلْ کَانَ یَعْرِفُ حَقَّ أَبِیکَ (علیه السلام)»

یعنی معلوم می شود در زمان امام رضا هم این شک و شبهات بوده است

«فَقَالَ نَعَمْ فَقُلْتُ لَهُ فَلِمَ بَعَثَ ابْنَهُ عُبَیْداً لِیَتَعَرَّفَ الْخَبَرَ إِلَى مَنْ أَوْصَى الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فَقَالَ إِنَّ زُرَارَةَ کَانَ یَعْرِفُ أَمْرَ أَبِی (علیه السلام) وَ نَصَّ أَبِیهِ عَلَیْهِ»

همه را کاملاً می دانست که پدرم امام کاظم، امام است و نص پدرش را هم دارد

«وَ إِنَّمَا بَعَثَ ابْنَهُ لِیَتَعَرَّفَ مِنْ أَبِی (علیه السلام) هَلْ یَجُوزُ لَهُ أَنْ یَرْفَعَ التَّقِیَّةَ فِی إِظْهَارِ أَمْرِهِ وَ نَصِّ أَبِیهِ عَلَیْهِ»

رفت بررسی کند ببیند با توجه به آن تقیه و خفقان شدیدی که بود آیا امام کاظم علیه السلام اجازه می دهند در میان مردم امامت آقا موسی ابن جعفر را مطرح کند یا نه صلاح نیست مطرح بشود؟ برای جان امام و برای شیعیان خطر دارد

«وَ أَنَّهُ لَمَّا أَبْطَأَ عَنْهُ ابْنُهُ طُولِبَ بِإِظْهَارِ قَوْلِهِ فِی أَبِی (علیه السلام) فَلَمْ یُحِبَّ أَنْ یُقْدِمَ عَلَى ذَلِکَ دُونَ أَمْرِهِ فَرَفَعَ الْمُصْحَفَ وَ قَالَ اللَّهُمَّ إِنَّ إِمَامِی مَنْ أَثْبَتَ هَذَا الْمُصْحَفُ إِمَامَتَهُ مِنْ وُلْدِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام)»

کمال الدین و تمام النعمة، ابن بابویه، محمد بن على‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، ج‏1، ص 75

این جا ندارد که زراره قبل از آمدن فرزندش از دنیا رفت. این برگشت یکی دو هفته طول کشید مردم مدام مراجعه می کنند به قول جَمیل ابن دراج مثل بچه دبستانی اطراف زراره می چرخند تکلیف چه است و امام ما چه کسی است چه کار کنیم؟ زراره نمی خواست از ناحیه خودش بدون اذن و امر امام در امامت حضرت موسی بن جعفر علیه السلام حرفی بزند، لذا گفت: موظف هستیم آن امامی که قرآن برای ما معیّن می کند را قبول کنیم کاری به این اختلافات نداشته باشیم. این روایت سنداً صد در صد صحیح است هیچ مشکل سندی هم ندارد.

«والسلام علیکم ورحمة الله و برکاته»