سؤال:

آیا حضرت معصومه به شهادت رسیده است؟

پاسخ:

در کتاب بحر الأنساب که نسخه خطی این کتاب موجود است، چنین آمده است:

امام زادگان 23 نفر بودند که با حضرت معصومه سلام الله علیها از بغداد روی به ولایت قم نهادند؛ چون به شهر قم رسیدند ملحدان ساوه خبر یافتند، روی به شهر قم نهادند و با امامزادگان در آمدند و بسیار مجادله کردند آخرالامر حضرت فاطمه خاتون سلام الله علیها را در شهر قم شهید کردند.

بحرالانساب، ص92

در این عبارت به صراحت بیان شده است که حضرت معصومه سلام الله علیها به شهادت رسیده اند.

البته اشکالاتی را نسبت به این گزارش وارد می کنند از جمله این که این کتاب را منتصب به ابو مخنف می دانند که توسط سید مرتضی علم الهدی رازی ترجمه شده است؛ در حالی که ابو مخنف قبل از شهادت حضرت معصومه سلام الله علیها از دنیا رفته است؛ پس قطعا او نمی توانسته است نویسنده این کتاب باشد.

برخی دیگر می گویند: این کتاب نوشته «میرزامحمد ملک‌الکتّاب شیرازی» است که در اواخر قرن سیزدهم ساخته و به تاریخ 1335 قمری در بمبئی چاپ شده است و لذا این کتاب را معتبر نمی دانند.

علامه مجلسی در رابطه با علت از دنیا رفتن حضرت معصومه سلام الله علیها چنین نقل می‌کند:

لما أخرج المأمون الرضا علیه السلام من المدینة إلى مرو لولایة العهد فی سنة مائتین من الهجرة خرجت فاطمة أخته تقصده فی سنة إحدى ومائتین فلما وصلت إلى ساوة مرضت فسألت کم بینها وبین قم قالوا عشرة فراسخ فقالت احملونی إلیها فحملوها إلى قم وأنزلوها فی بیت موسى بن خزرج بن سعد الأشعری قال وفی أصح الروایات أنه لما وصل خبرها إلى قم استقبلها أشراف قم وتقدمهم موسى بن الخزرج فلما وصل إلیها أخذ بزمام ناقتها وجرها إلى منزله وکانت فی داره سبعة عشر یوما ثم توفیت رضی الله عنها

بحارالانوار ج 48 صفحه 290

حضرت معصومه سلام الله علیها زمانی که به ساوه می‌رسد مریض می‌شود و بعد به قم به خانه موسی بن خزرج می‌آید و 17 روز در خانه او بود تا این که از دنیا رفت.

در این عبارت علامه مجلسی چیزی در مورد شهادت نیامده است و فقط آمده است که حضرت به علت بیماری از دنیا رفتند و در رابطه با سبب این بیماری هم نکته‌ای بیان نکرده‌اند.

سید جعفر مرتضی به نقل از کتاب قیام سادات علوی صفحه 161 تا 168 می‌گوید:

فإن شرطة المأمون قد قتلوا هارون بن موسى أخا الرضا حیث إن هارون هذا کان فی القافلة التی کانت تقصد خراسان وکانت تضم علویاً وعلى رأسها السیدة فاطمة أخت الرضا علیه السلام فأرسل المأمون إلى هذه القافلة فقتل وشرد کل من فیها وجرحوا هارون المذکور ثم هجموا علیه وهو یتناول الطعام فقتلوه وأما زعیمة القافلة السیدة فاطمة بنت موسى علیه السلام فیقال إنها هی الأخرى قد دس إلیها السم فی ساوة ولهذا لم تلبث إلا أیاماً قلیلة واستشهدت

الحیاة السیاسیة للامام الرضا (ع) ص 428

سربازان مأمون هارون بن موسی علیه السلام برادر امام رضا علیه السلام را به شهادت رساندند و هارون در قافله‌ای قرار داشت که به عازم خراسان بود و حضرت معصومه سلام الله علیها هم در این قافله بود، مأمون سربازان خود را به سوی این قافله فرستاد و جنگی صورت گرفت و عده‌ای کشته شدند و هارون مجروح شد و بعد او در حالی که غذا می‌خورد کشته شد و حضرت معصومه سلام الله علیها در ساوه مسموم شد و به خاطر همین سم روزهای کمی زنده ماند و بعد به شهادت رسید.

در این عبارت ماجرای شهادت به صراحت بیان شده است؛ اما این عبارت سند معتبری ندارد؛ اما این عبارت منافاتی هم با عبارت علامه مجلسی ندارد؛ چون در آنجا علامه مجلسی فقط بیان کرده بودند که حضرت مریض شدند و در اینجا علت بیماری را هم ذکر کرده‌اند و گفته‌اند که بیماری ناشی از سمی است که به ایشان داده بودند.

از آن طرف دشمنی خاندان بنی عباس با اهل بیت علیهم السلام هم از مسائلی است که نمی‌توان از آن چشم پوشی کرد و با توجه به این مسئله و مدارکی که بیان شد، می توان به این نتیجه رسید که حضرت معصومه سلام الله علیها به شهادت رسیده است؛ اگرچه سند و ادله آن صحیح نیست.

برای مشاهده جایگاه و مقامات معنوی حضرت معصومه سلام الله علیها به لینک زیر مراجعه کنید:

بررسی اجمالی جایگاه حضرت معصومه (سلام الله علیها)