2024 March 28 - پنج شنبه 09 فروردين 1403
آيا احاديث بخشش گناهان با گريه بر امام حسين عليه السلام معتبر است؟ و آیا این بخشش شامل حق الناس هم می‌شود؟
کد مطلب: ١٢٦٠٧ تاریخ انتشار: ٣٠ مرداد ١٣٩٩ - ٠٧:٤٥ تعداد بازدید: 4682
پرسش و پاسخ » عمومي
آيا احاديث بخشش گناهان با گريه بر امام حسين عليه السلام معتبر است؟ و آیا این بخشش شامل حق الناس هم می‌شود؟


توضیح سوال:

پاسخ اجمالي:

پاسخ تفصيلي:

بخش اول: بخشش گناهان با گريه بر امام حسين عليه السلام در منابع شيعه و اهل سنت

الف:‌منابع شيعه

ب: منابع اهل سنت

بخش دوم:روايات اهل سنت درباره‌ اعمالي كه موجب بخشش تمام گناهان و يا ورود به بهشت مي‌شود

هركس پس از سوره حمد در نماز جماعت «آمين» بگويد تمام گناهانش بخشيده مي‌شود!

هركس صد مرتبه بگويد: «سبحان الله و بحمده»، تمام گناهانش آمرزيده مي‌شود حتي اگر مانند كف روي آبهاي دريا باشد.

محو تمام گناهان حتي اگر مانند كف آب اقيانوس باشد با گفتن چند ذکر

بخش سوم:بخشش گناهان گريه كننده بر امام حسين عليه السلام شامل حق الناس هم مي‌شود و اين مسئله با عدالت خداوند هيچگونه منافاتي ندارد.

حق الناس و شفاعت اهل بيت عليهم السلام

حديث اول: بخشش گناهان پس از ابتلا به بلاها و گرفتاريهاي دنيايي و يا گرفتاريهاي روز قيامت

حديث دوم:

حديث سوم: شفاعت پس از سيصد هزار سال عذاب در جهنم!

حديث چهارم: دسته بندي محبان گنه کار اهل بيت عليهم السلام و نحوه شفاعت و پاک شدن آنان از گناهان

حديث پنجم:

حديث ششم:

حديث هفتم:

حديث هشتم:

حديث نهم:

نتيجه‌گيري

توضیح سوال:

آيا احاديث بخشش گناهان با گريه بر امام حسين عليه السلام معتبر است؟ آیا این بخشش شامل حق الناس هم می‌شود؟

آيا اين بخشش (اينكه خداوند گناهان گريه كننده بر امام حسين عليه السلام را مي بخشد) شامل حق الناس هم مي‌شود يا فقط حق الله را در بر مي‌گيرد؟ اگر اين را مظهر رحمت خداوند بگيريم، آيا اين با عدالت خداوند جور در مي آيد که يکنفر هر ظلمي که بخواهد در حق ديگران انجام دهد، و با يک قطره اشک تمام آن خطاها بخشيده شود؟

پاسخ اجمالي:

احاديث بخشش گناهان عزادار و گريه كننده براي امام حسين عليه السلام، در منابع شيعه و اهل سنت، معتبر و فراوان و روايات شيعه در اين خصوص در حد تواتر است. البته لازم به يادآوري است که اين نوع روايات فقط در خصوص گريه بر امام حسين عليه السلام نيست بلکه در خصوص اعمال و اذکار ديگر نيز روايات فراواني وجود دارد که موجب بخشش گناهان مي‌شود.

اين بخشش بوسيله شفاعت، شامل حق الناس هم مي‌شود بدينگونه كه ائمه اطهار عليهم السلام عزادار و گريه كننده بر امام حسين عليه السلام را از آتش جهنم يا جاودانگي در آتش جهنم نجات خواهند داد ولي بخاطر گناهاني همچون حق الناس يا برخي صفات رذيله اجازه ورود به بهشت را به او نخواهند داد بلكه از حساب معنوي و اعمال نيك او حق مظلوم را داده و مظلوم را راضي مي‌كنند. حال اگر اين حق الناس که بر گردن گريه کننده بر امام حسين عليه السلام است، به قدري سنگين و زياد بود که با کسر اعمال نيک او و افزودن بر اعمال نيک افراد داراي حق، در قيامت جبران نشود، شخص با معطل شدن در قيامت و يا با ورود موقت به جهنم از گناهان و صفات رذيله پاك شده و سپس به او اجازه ورود به بهشت داده خواهد شد. لذا چنين شخصي اگر هم وارد جهنم شود، بطور موقت بوده و سرانجام به بهشت جاودان خواهد رفت. بدين ترتيب عدالت خداوند نيز زير سوال نخواهد رفت.

پاسخ تفصيلي:

پاسخ تفصيلي در سه بخش بيان مي‌شود:

بخش اول: بخشش گناهان با گريه بر امام حسين عليه السلام در منابع شيعه و اهل سنت

الف:‌منابع شيعه

در كتابهاي حديثي اماميه احاديث متعدد و معتبري از ائمه اطهار عليهم السلام وارد شده كه مضمون همه آنها بخشش گناهان كساني است كه بخاطر امام حسين عليه السلام و مصائب ايشان ، گريه و عزاداري كرده‌اند. از ميان آن احاديث ما به ذكر سه حديث معتبر بسنده مي‌كنيم:

حديث اول:

شيخ صدوق در اين زمينه حديثي را در كتاب ثواب الاعمال از امام سجاد عليه السلام نقل مي‌كند:

«حدثنا محمد بن موسى بن المتوكل قال حدثنا عبد الله بن جعفر الحميري عن أحمد و عبد الله ابني محمد بن عيسى عن الحسن بن محبوب عن العلاء ابن رزين عن محمد بن مسلم عن أبي جعفر عليه السلام قال : كان علي بن الحسين عليهما السلام يقول : أيما مؤمن دمعت عيناه لقتل الحسين عليه السلام حتى تسيل على خده بوأه الله تعالى بها في الجنة غرفا يسكنها أحقابا و أيما مؤمن دمعت عيناه حتى تسيل على خديه فيما مسّنا من الأذى من عدونا في الدنيا بوأه الله منزل صدق ، و أيما مؤمن مسّه أذى فينا فدمعت عيناه حتى تسيل على خده من مضاضة أو أذى فينا صرف الله من وجهه الأذى و آمنه يوم القيامة من سخط النار .»

«محمد بن موسي بن متوكل از عبدالله بن جعفر حميري از احمد و عبدالله پسران محمد بن عيسي از حسن بن محبوب از علاء بن رزين از محمد بن مسلم از امام باقر عليه السلام نقل مي‌كند كه آن حضرت فرمود: امام سجاد عليه السلام مي‌فرمود: هر مومني که بخاطر شهادت امام حسين عليه السلام چشمانش اشک آلود شود، تا اينکه اشکش بر گونه اش جاري شود، خداي تعالي به او در بهشت جايگاهي عنايت مي‌کند که مدتهاي طولاني در آن ساکن خواهد بود. و هر مومني که بخاطر اذيتهايي که از جانب دشمنان ما به ما ‌رسيده، از چشمانش بر گونه‌هايش اشکي جاري گردد، خداوند جايگاه مناسب و نيکو به او عنايت مي‌کند و هر مومني که در راه ما اذيتي به او برسد و چشمانش اشک آلود شده و اشکها بر گونه‌هايش جاري شود، خداوند اذيت را از او برطرف مي‌کند و در قيامت او را از عذاب آتش در امان مي‌دارد».

صدوق، محمد بن علي، متوفاي 381ق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص83، قم، منشورات رضي، دوم، 1368ش،

بررسي سند حديث:

محمد بن موسي بن المتوكل:

علامه حلّي درباره او مي‌گويد:

«محمد بن موسى بن المتوكل ثقة»

«محمد بن موسي بن متوكل مورد وثوق است.»

الحلي الأسدي، جمال الدين أبو منصور الحسن بن يوسف بن المطهر (متوفاى726هـ) خلاصة الأقوال في معرفة الرجال، ص 251، تحقيق: فضيلة الشيخ جواد القيومي، ناشر: مؤسسة نشر الفقاهة، الطبعة: الأولى، 1417هـ

عبد الله بن جعفر الحميري :

شيخ طوسي درباره او مي‌گويد:

«عبد الله بن جعفر الحميري قمي ثقة.»

«عبدالله بن جعفر حميري اهل قم و مورد وثوق است.»

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن _متوفاى460ق_، رجال الطوسي، ص 400، تحقيق: جواد القيومي الأصفهاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الأولى، 1415هـ.

احمد بن محمد بن عيسى :

شيخ طوسي درباره او چنين مي‌گويد:

«احمد بن محمد بن عيسى الأشعري القمي، ثقة، له كتب.»

«احمد بن محمد بن عيسي اشعري، اهل قم و مورد وثوق است . كتابهايي نوشته است.»

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن _متوفاى460ق_، رجال الطوسي، ص 351، تحقيق: جواد القيومي الأصفهاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الأولى، 1415هـ.

الحسن بن محبوب:

شيخ طوسي درباره او مي‌گويد:

«الحسن بن محبوب السراد ... ثقة.»

«حسن بن محبوب ملقّب به سرّاد... مورد وثوق است.»

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن _متوفاى460ق_، رجال الطوسي، ص 334، تحقيق: جواد القيومي الأصفهاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الأولى، 1415هـ.

العلاء بن رزين:

«العلاء بن رزين كان ثقة وجها.»

«علاء بن رزين مورد وثوق و شخصيتي آبرومند بود.»

النجاشي الأسدي الكوفي، أحمد بن علي بن أحمد بن العباس _متوفاى450ق_، فهرست أسماء مصنفي الشيعة المشتهر ب‍ رجال النجاشي، ص 298، تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ

محمد بن مسلم:

«وجه أصحابنا بالكوفة ، فقيه وكان من أوثق الناس.»

«محمد بن مسلم، آبروي اصحاب ما شيعه در كوفه بود. فقيه و از مورد وثوق‌ترين مردم بود.»

« النجاشي الأسدي الكوفي، أحمد بن علي بن أحمد بن العباس _متوفاى450ق_، فهرست أسماء مصنفي الشيعة المشتهر ب‍ رجال النجاشي، ص 323، 324، تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ »

حديث دوم:

شيخ صدوق حديث صحيح ديگري را از امام صادق عليه السلام نقل مي‌كند:

«حدثني محمد بن الحسن عن محمد بن الحسن الصفار قال حدثني أحمد ابن إسحاق بن سعيد عن بكر بن محمد الأزدي عن أبي عبد الله عليه السلام قال: تجلسون و تتحدثون قال : قلت جعلت فداك نعم قال إن تلك المجالس أحبها فأحبوا أمرنا انه من ذكرنا و ذكرنا عنده فخرج من عينه مثل جناح الذبابة غفر الله ذنوبه ولو كانت أكثر من زبد البحر.»

«محمد بن حسن از محمد بن حسن صفار نقل كرد كه احمد بن اسحاق بن سعيد از بكر بن محمد ازدي از امام صادق عليه السلام نقل كرد كه آن حضرت فرمود: آيا دور هم مي‌نشينيد و احاديث ما را بازگو مي‌كنيد؟ عرض كردم: فدايت شوم! آري! آن حضرت فرمود: قطعا آن مجالس را دوست دارم. پس امر (امامت و ولايت) ما را دوست داشته باشيد. قطعا چنين است كه اگر کسي ما را ياد كند يا ما نزد او ياد شويم و به اين دليل از چشمش به اندازه بال پشه‌اي اشك خارج شود خدا گناهانش را مي‌آمرزد هرچند بيشتر از كف آب دريا باشد.»

صدوق، محمد بن علي، متوفاي 381ق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص187، قم، منشورات رضي، دوم، 1368ش،

بررسي سند حديث

محمد بن الحسن (بن احمد بن الوليد):

«أبو جعفر شيخ القميين و فقيههم و متقدمهم و وجههم ... ثقة ثقة عين مسكون إليه.»

«ابوجعفر محمد بن حسن بزرگ اهل قم و فقيه و متقدم و فرد موجّه ايشان است ... كاملا ثقه ، شناخته شده و قابل اعتماد است.»

النجاشي الأسدي الكوفي، أحمد بن علي بن أحمد بن العباس _متوفاى450ق_، فهرست أسماء مصنفي الشيعة المشتهر ب‍ رجال النجاشي، ص 383، تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ.

محمد بن الحسن بن فروخ الصفار:

نجاشي درباره‌اش چنين مي‌گويد:

«كان وجها في أصحابنا القميين ثقة عظيم القدر»

«چهره موجّهي در بين اصحاب قمي ما شيعه هست . مورد وثوق و بزرگوار است.»

النجاشي الأسدي الكوفي، أحمد بن علي بن أحمد بن العباس _متوفاى450ق_، فهرست أسماء مصنفي الشيعة المشتهر ب‍ رجال النجاشي، ص 354، تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ.

أحمد بن إسحاق بن سعد:

شيخ طوسي درباره او مي‌گويد:

«الأشعري قمي ثقة.»

«از طائفه اشعري، قمي و مورد وثوق است.»

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن _متوفاى460ق_، رجال الطوسي، ص 397، تحقيق: جواد القيومي الأصفهاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الأولى، 1415هـ.

بكر بن محمد الازدي:

نجاشي درباره او چنين مي‌گويد:

«وجه في هذه الطائفة من بيت جليل بالكوفة ... و كان ثقة»

«چهره‌اي موجّه در شيعه و از بيت بلند والايي در كوفه بوده ... و مورد وثوق است.»

النجاشي الأسدي الكوفي، أحمد بن علي بن أحمد بن العباس _متوفاى450ق_، فهرست أسماء مصنفي الشيعة المشتهر ب‍ رجال النجاشي، ص 108، تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ.

حميري نيز در قرب الاسناد مضمون همين حديث را با راويان مورد وثوق و معتبر نقل مي‌كند.

الحميري القمي، أبي العباس عبد الله بن جعفر، قرب الاسناد، ص 36، تحقيق : مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ناشر : مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ، چاپخانه : مهر - قم، چاپ : الأولى، سال چاپ : 1413

حديث سوم:

روايت معتبر ديگري در كتاب عيون اخبار الرضا عليه السلام چنين نقل شده است:

«حدثنا محمد بن علي ماجيلويه رضي الله عنه قال : حدثنا علي بن إبراهيم بن هاشم عن أبيه عن الريان بن شبيب قال : دخلت على الرضا عليه السلام في أول يوم من المحرم فقال : ... يا ابن شبيب ان كنت باكيا لشئ فابك للحسين بن علي بن أبي طالب عليهم السلام ... يا بن شبيب ان بكيت على الحسين حتى تصير دموعك على خدّيك غفر الله لك كلّ ذنب أذنبته صغيرا كان أو كبيرا قليلا كان أو كثيرا ...»

«محمد بن علي ماجيلويه كه خدا از او راضي باد براي ما از علي بن ابراهيم بن هاشم از پدرش از ريّان بن شبيب حديث نقل كرد كه گفت: در روز اول محرّم بر امام رضا عليه السلام وارد شدم . پس آن حضرت به من فرمود: ... اي پسر شبيب! اگر خواستي براي چيزي گريه كني پس براي حسين بن علي عليه السلام گريه كن... اي پسر شبيب! اگر بر امام حسين گريستي و اشكت بر گونه‌هايت جاري شد، خدا تمام گناهان كوچك و بزرگ تو را -چه كم باشد چه زياد- خواهد بخشيد ... »

صدوق، محمد بن علي، متوفاي 381ق، عيون اخبار الرضا عليه السلام، ج 1، ص 268، تحقيق و تصحيح: الشيخ حسين الأعلمي، بيروت، موسسة الاعلمي، 1404 ق.

تصحيح سند روايت

اين روايت از نظر سند صحيح است. در اين قسمت سخنان برخي از علماي شيعه را كه بر صحت سند آ‌ن تصريح كرده اند،‌ ذكر مي‌كنيم:

مرحوم علامه‌ي مجلسي اول در كتاب روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، تصريح نموده كه اين روايت معتبر است:

«و في الحسن كالصحيح، عن الريان بن شبيب قال: دخلت على الرضا عليه السلام في أول يوم من المحرم ... »

«در روايت حسن كه همانند صحيح است، از ريان بن شبيب نقل شده كه مي‌گويد: در روز اول محرم بر امام رضا عليه السلام وارد شدم ...»

مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه (ط - القديمة)، ج 5، ص 383، مؤسسه فرهنگى اسلامى كوشانبور - قم، چاپ: دوم، 1406 ق.

مرحوم محقق بحراني در كتاب الحدائق الناضره،‌ نيز سند روايت را صحيح مي‌داند:

«وروى في كتاب المجالس وعيون الأخبار في الصحيح عن الريان بن شبيب قال : " دخلت على الرضا عليه السلام في أول يوم من المحرم ... »

«در كتابهاي مجالس و عيون الاخبار، در روايت صحيح از ريان بن شبيب نقل شده كه مي‌گويد: بر امام رضا عليه السلام در روز اول محرم وارد شدم ....»

البحراني، الشيخ يوسف، - متوفاي 1186 ق - ، الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة،‌ ج 13، ص 377، ناشر : مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين بقم المشرفة،‌ طبق برنامه مكتبه اهل البيت.

شيخ هادي نجفي از علماي معاصر نيز بعد از نقل روايت، بر معتبر بودن سند روايت تصريح كرده است:

«الرواية معتبرة الإسناد و نقلها الصدوق أيضا بهذا السند في الأمالي : المجلس السابع والعشرون ح 5 / 112 .»

«روايت از نظر سند معتبر است، و آن را شيخ صدوق نيز با اين سند در كتاب الامالي، مجلس 27 حديث پنجم روايت كرده است.»

النجفي، الشيخ هادي، موسوعة أحاديث أهل البيت (عليهم السلام)، ج 2، ص 78 .

با اين توضيحات، سند اين روايت از نظر علماي شيعه، معتبر است . در مجموع از بين انبوه احاديث دال بر بخشش گناهان با گريه بر امام حسين عليه السلام، همين سه حديث صحيح ، براي ما كافيست تا اعتبار اين احاديث برايمان ثابت گردد.

ب: منابع اهل سنت

افزون بر روايات شيعه در منابع اهل سنت نيز روايات قابل توجهي وجود دارد كه گريه بر امام حسين را موجب بخشش گناهان مي‌داند. از جمله روايتي كه احمد بن حنبل در مسند خود نقل مي‌كند:

«كان حسين بن علي يقول من دمعتا عيناه فينا دمعة أو قطرت عيناه فينا قطرة اثواه الله عز وجل الجنة».

«حسين بن علي عليه السلام (بارها) مي‌فرمود: هر کس در راه ما و بخاطر ما از چشمانش قطره اشکي بيرون آيد، خداوند او را در بهشت جاي خواهد داد».

الشيباني، احمد بن حنبل، متوفاي 241ق، فضائل الصحابة، ج 2 ص 675، تحقيق : د. وصي الله محمد عباس، بيروت، مؤسسة الرسالة، الاولي، 1403ق – 1983م.

اين روايت كه يكي از امامان اهل سنت آن را نقل مي‌كند، تصريح مي‌كند كه يك قطره اشك بخاطر امام حسين عليه السلام موجب ورود به بهشت خواهد بود. براي توضيح بيشتر درباره اين حديث و اعتبار سند آن به لينك زير مراجعه فرماييد:

بخش دوم:روايات اهل سنت درباره‌ اعمالي كه موجب بخشش تمام گناهان و يا ورود به بهشت مي‌شود

در بخش دوم، بر آنيم تا با پاسخ‌هايي نقضي اين استبعاد را از بين ببريم که چگونه ممکن است بخاطر عملي کوچک و کوتاه مانند گريه بر امام حسين عليه السلام، خداوند تمام گناهان انسان را ببخشد. براي اين منظور رواياتي از اهل سنت را ذکر و مورد بررسي قرار مي‌دهيم که دال بر بخشش تمام گناهان بخاطر انجام يک عمل کوچک و کوتاه است.

هركس پس از سوره حمد در نماز جماعت «آمين» بگويد تمام گناهانش بخشيده مي‌شود!

بخاري در اين خصوص روايتي را نقل کرده که عبارت است از:

«ان رسول الله صلى الله عليه وسلم قال إذا قال الامام غير المغضوب عليهم ولا الضالين فقولوا آمين فمن وافق قوله قول الملائكة غفر له ما تقدم من ذنبه»

«رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هرگاه امام جماعت (در انتهاي سوره حمد) گفت: غير المغضوب عليهم و لا الضالين، پس شما بگوييد: آمين. هركس گفتارش با گفتار ملائكه (در گفتن آمين) همراهي كند،‌ تمام گناهان گذشته‌اش آمرزيده مي‌شود»

البخاري الجعفي، ابوعبدالله محمد بن إسماعيل (متوفاى256هـ)، صحيح البخاري، ، ج 5، ص 146، تحقيق: د. مصطفي ديب البغا، ناشر: دار ابن كثير، اليمامة - بيروت، الطبعة: الثالثة، 1407 - 1987.

طبق اين روايت كه در صحيحترين كتاب اهل سنت نقل شده است، فقط گفتن يك آمين باعث بخشش تمام گناهان فرد مي‌شود! چطور آمرزش گناهان فقط با گفتن يك كلمه «آمين» صحيح و عقلاني است ولي آمرزش گناهان با گريستن و اشك ريختن براي امام حسين عليه السلام صحيح و عقلاني نباشد؟!! حال آنکه بر خلاف گفتن يک آمين ساده، گريستن بر امام حسين عليه السلام ثمره چندين عمل از جمله شنيدن يا تفكر درباره مصيبت آن حضرت و اظهار مودت واجب به ذوي القرباي رسول خداست.

هركس صد مرتبه بگويد: «سبحان الله و بحمده»، تمام گناهانش آمرزيده مي‌شود حتي اگر مانند كف روي آبهاي دريا باشد.

ابن ماجه روايت معتبري را چنين نقل کرده است:

«عن أبي هريرة ، قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم من قال : سبحان الله و بحمده ، مائة مرة ، غفرت له ذنوبه و لو كانت مثل زبد البحر»

«ابوهريره از رسول اكرم صلي الله عليه و آله نقل مي‌كند كه آن حضرت فرمودند: هركس صد مرتبه بگويد: سبحان الله و بحمده گناهانش بخشيده خواهد شد هرچند مانند كف روي آب دريا باشد.»

القزويني، ابوعبدالله محمد بن يزيد (متوفاى275هـ)، سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1253، تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي، ناشر: دار الفكر - بيروت.

الباني اين حديث را صحيح دانسته و مي‌گويد:

«صحيح»

«اين روايت صحيح است.»

الباني، محمّد ناصر، (متوفاى1420هـ)، صحيح ابن ماجة، ج 3، ص 248، ناشر: مکتبه المعارف، 1417ق.

روايت ديگري را نيز نسائي چنين آورده است:

«عن أبي هريرة قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم من سبح في دبر صلاة الغداة مائة تسبيحة و هلل مائة تهليلة غفرت له ذنوبه ولو كانت مثل زبد البحر.»

«ابوهريره از رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل مي‌كند كه آن حضرت فرمود: كسي كه پس از نماز صبح صد بار سبحان الله و صد بار لا اله الا الله بگويد، گناهانش بخشيده مي‌شود هرچند مانند كف روي دريا باشد»

النسائي، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعيب بن علي (متوفاى303 هـ)، المجتبي من السنن، ج 3، ص 79، تحقيق: عبدالفتاح ابوغدة، ناشر: مكتب المطبوعات الإسلامية - حلب، الطبعة: الثانية، 1406 - 1986.

الباني اين روايت را تصحيح كرده است.

الباني، محمد ناصر الدين، متوفاى1420هـ)، صحيح و ضعيف سنن النسائي، ج 3، ص 498، طبق برنامه المكتبة‌ الشاملة.

برابر با اين دو روايت صحيح، هر كس صد بار بگويد: «سبحان الله و بحمده» يا صد بار سبحان الله و صد بار لا اله الا الله بگويد، گناهانش بخشيده مي‌شود. لذا با يك ذكر در يك زمان كوتاه ، تمام گناهان انسان بخشيده خواهد شد.

محو تمام گناهان حتي اگر مانند كف آب اقيانوس باشد با گفتن چند ذکر

در کتاب سنن ترمذي نيز روايتي آمده است که حاکي از بخشش تمام گناهان بخاطر گفتن چند ذکر ساده است:

«ما على الأرض أحد يقول لا إله إلا الله و الله أكبر و لا حول ولا قوة إلا بالله إلا كفرت عنه خطاياه و لو كانت مثل زبد البحر»

هيچ‌كس در روي زمين نيست كه بگويد «لا إله إلا الله و الله أكبر و لا حول و لا قوة إلا بالله» مگر اينكه تمام گناهانش محو مي‌شود حتي اگر مانند كف روي آبهاي اقيانوس باشد.

الترمذي السلمي، ابوعيسي محمد بن عيسي (متوفاى 279هـ)، سنن الترمذي، ج 5، ص 509، تحقيق: أحمد محمد شاكر وآخرون، ناشر: دار إحياء التراث العربي، بيروت.

ترمذي اين حديث را حسن دانسته و گفته است:

«هذا حديث حسن غريب»

«اين حديث حسن و غريب است»

الترمذي السلمي، ابوعيسي محمد بن عيسي (متوفاى 279هـ)، سنن الترمذي، ج 5، ص 509، تحقيق: أحمد محمد شاكر وآخرون، ناشر: دار إحياء التراث العربي، بيروت.

اين روايت با اندك تفاوتي در مسند احمد و سنن نسائي نيز آمده است.

الشيباني، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (متوفاى241هـ)، مسند أحمد بن حنبل، ج 2، ص 158، ناشر: مؤسسة قرطبة – مصر.

النسائي، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعيب بن علي (متوفاى303 هـ)، السنن الكبرى، ج 6، ص 206، تحقيق: د.عبد الغفار سليمان البنداري، سيد كسروي حسن، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة: الأولى، 1411 - 1991.

در روايت ديگري نيز چنين آمده است:

«عن ابن مسعود رضي الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه وآله من قال استغفر الله العظيم الذي لا إله إلا هو الحي القيوم وأتوب إليه ثلاثا غفرت له ذنوبه وإن كان فارا من الزحف»

«ابن مسعود از رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل مي‌كند كه آن حضرت فرمود: هر كس سه بار اين ذكر را بگويد: استغفر الله العظيم الذي لا إله إلا هو الحي القيوم وأتوب إليه ، گناهانش آمرزيده مي‌شود هرچند (گناهان كبيره‌اي مانند) فرار از جنگ داشته باشد»

الحاكم النيسابوري، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (متوفاى405 هـ)، المستدرك علي الصحيحين، ج 1، ص 692، تحقيق: مصطفي عبد القادر عطا، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت الطبعة: الأولى، 1411هـ - 1990م.

حاكم نيشابوري پس از نقل اين روايت ، آن را تصحيح كرده و مي‌گويد:

«هذا حديث صحيح على شرط الشيخين و لم يخرجاه»

«اين حديث بنا بر شروط بخاري و مسلم صحيح است ولي آن دو، اين حديث را ذكر نكرده‌اند.»

الحاكم النيسابوري، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (متوفاى405 هـ)، المستدرك علي الصحيحين، ج 1، ص 692، تحقيق: مصطفي عبد القادر عطا، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت الطبعة: الأولى، 1411هـ - 1990م.

طبق اين روايت نيز تنها با گفتن يك ذكر بسيار كوتاه، تمام گناهان انسان بخشيده خواهد شد.

بنابراين اگر در روايات شيعه، گريه بر امام حسين عليه السلام عملي است كه موجب بخشش تمام گناهان و ورود به بهشت مي‌شود، در روايات اهل سنت نيز اعمال متعددي هستند كه موجب بخشش تمام گناهان و ورود به بهشت مي‌شود. اگر طبق روايات شيعه صرف گريه بر امام حسين عليه السلام و يك قطره اشك براي آن حضرت موجب بخشش انبوهي از گناهان كبيره مي‌شود، طبق روايات اهل سنت نيز صرف گفتن يك ذكر در مدت زمان بسيار كوتاه، موجب بخشش انبوهي از گناهان كبيره مي‌شود.

بخش سوم: بخشش گناهان گريه كننده بر امام حسين عليه السلام شامل حق الناس هم مي‌شود و اين مسئله با عدالت خداوند هيچگونه منافاتي ندارد.

هرچند احاديث بخشش گناهان بخاطر گريه بر امام حسين عليه السلام مطلق بوده و مقيّد به نوع خاصي از گناهان نيست و شامل بخشيده شدن تمام گناهان اعم از حق الله و حق الناس مي‌شود، اما اين بخشش که از آن با عنوان شفاعت نيز ياد مي‌شود، طبق شرائطي انجام مي‌شود كه با عدالت پروردگار عالم منافات نداشته باشد.

قبل از ورود به اين بحث لازم است مقدمه‌اي ذکر شود. در يک تقسيم بندي کلّي، پيروان مکتب اهل بيت عليهم السلام (اصطلاحا شيعيان) به دو دسته تقسيم مي‌شوند:

دسته اول: شيعيان خالص وحقيقي اهل بيت عليهم السلام که علاوه بر عقيده و محبت به اهل بيت عليهم السلام، در تمام اعمال و اخلاق و عقائد، مطيع و پيرو آن بزرگواران بوده و از دستورات ايشان سرپيچي نمي‌کنند. چنانکه امام باقر عليه السلام مي‌فرمايند:

«عن جابر ، عن أبي جعفر ( عليه السلام ) قال : قال لي : يا جابر أيكتفي من ينتحل التشيع أن يقول بحبنا أهل البيت ، فو الله ما شيعتنا إلا من اتقى الله و أطاعه .... من كان لله مطيعا فهو لنا ولي و من كان لله عاصيا فهو لنا عدو و ما تنال ولايتنا إلا بالعمل و الورع.»

«جابر نقل مي‌كند كه امام باقر عليه السلام به من فرمودند: اي جابر! آيا صرف ادعاي تشيّع كافي است كه كسي ادعاي دوستي ما اهل بيت را داشته باشد؟! بخدا قسم شيعه ما كسي است كه تقوا و اطاعت خدا داشته باشد .... هركه فرمانبردار خدا باشد پس او وليّ ماست و هركه از خدا نافرماني كند پس او دشمن ماست و (حقيقت) ولايت ما دست يافتني نيست مگر با عمل و ورَع.»

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاى328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 2، ص 74، ناشر: اسلاميه‏، تهران‏، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

امام باقر عليه السلام در اين حديث شريف بر اين نكته تأكيد دارند كه كسي مي‌تواند ادعا كند شيعه حقيقي ائمه اطهار عليهم السلام است كه در تمام ابعاد عقيدتي، اخلاقي و عملي كاملا هماهنگ و همراه با آن عزيزان باشد.

دسته دوم: «محبّان و دوستداران» اهل بيت عليهم السلام . اين دسته هرچند به اهل بيت عليهم السلام اعتقاد و محبّت داشته و محبتشان به اهل بيت عليهم السلام را با تعظيم شعائر ايشان از جمله گريه بر امام حسين عليه السلام اظهار مي‌كنند، اما در عمل به دستورات اهل بيت عليهم السلام، بطور کامل موفق نبوده و مرتكب گناهاني مي‌شوند.

موضوع مورد بحث ما شامل دسته اول نخواهد شد. زيرا آنها شيعيان خالص هستند که خود را از گناهان و صفات رذيله دور کرده و با قلبي پاک از دنيا مي‌روند. موضوع مورد بحث ما شامل دسته دوم مي‌شود که در عين اعتقاد و محبت به اهل بيت و گريه بر مصائب اباعبدالله الحسين عليه السلام، مبتلا به گناهاني اعم از حق الله يا حق الناس هستند. اين دسته طبق فرايندي مورد شفاعت قرار گرفته و سرانجام به بهشت وارد مي‌شوند.

به همين خاطر امام صادق عليه السلام مي‌فرمايند:

شفاعتنا لأهل الكبائر من شيعتنا و أما التائبون فإن الله عز وجل يقول : ما على المحسنين من سبيل

شفاعت ما براي دوستان ما که اهل گناهان بزرگ هستند، مي‌باشد. ولي آنها که از گناهان خود توبه کنند (نيازي به شفاعت ما ندارند) زيرا خداوند درباره آنها مي‌فرمايد: مشکلي براي نيکوکاران نيست. »

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين _متوفاى381ق_، من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 574، تحقيق: علي اكبر الغفاري، ناشر: جامعه مدرسين حوزه علميه قم.

البته بايد توجه داشت که در اين حديث منظور امام صادق عليه السلام از شيعيان ، شيعيان اصطلاحي يا همان محبّان و دوستداران اهل بيت عليهم السلام است. چراکه شيعيان حقيقي، اهل گناه نبوده خود را از آلودگيها پاک مي‌کنند.

با اين حال حقيقت شفاعت، فرايندي است که براي بيشتر محبان اهل بيت عليهم السلام به صورت دفعي انجام نخواهد شد. اين فرايند با پاك شدن آنها بوسيله سختيهايي كه در يك يا چند مرحله بر آنها وارد مي‌شود، انجام خواهد شد. اين سختيها – که احاديث و مستندات مربوط به آن در ادامه مقاله بيان خواهد شد،- عبارتند از:

الف) بلاها و مصيبتهاي دنيايي

ب) سختيهاي روز قيامت

ج) چشيدن عذاب در جهنم بطور موقّت

برخي از محبان اهل بيت عليهم السلام كه گناهان و رذائل كمتري دارند، در همين دنيا بوسيله بلاها و مصيبتهاي دنيوي از قبيل فقر،‌ مريضي و مشكلات سخت، از گناهان پاك شده و در قيامت با شفاعت اهل بيت عليهم السلام وارد بهشت مي‌شوند.

عده‌ي ديگري از محبان اهل بيت عليهم السلام و گريه کنندگان بر امام حسين عليه السلام، در روز قيامت و با معطلي و سختي کشيدن در آن روز از گناهان و رذائل پاک شده و مورد شفاعت قرار مي‌گيرند.

حال اگر صفات رذيله و گناهانِ شخص گريه كننده بر امام حسين عليه السلام خيلي زياد بود، عذاب موقت در جهنم جايگزين معطّلي وي در قيامت يا افزون بر آن خواهد شد.

حق الناس و شفاعت اهل بيت عليهم السلام

برخي گناهان مربوط به حق الناس که از محبان اهل بيت سر مي‌زند، در همين دنيا به طرق مختلف پاک شده و بدين ترتيب شفاعت اهل بيت شامل حال آنان مي‌شود.

حديثي در کتاب کافي نقل شده که حاکي از عدالت خدا در نحوه بخشش گناهان حق الناس گريه کنندگان بر امام حسين عليه السلام است.

«عدة من أصحابنا ، عن أحمد بن محمد بن خالد ، عن الحسن بن علي بن فضال ، عن إبراهيم بن محمد الأشعري ، عن أبان بن عبد الملك ، عن أبي عبد الله ( عليه السلام ) أنه قال : لا تبدي الشماتة لأخيك فيرحمه الله و يصيرها بك و قال : من شمت بمصيبة نزلت بأخيه لم يخرج من الدنيا حتى يفتتن .»

«عده‌اي از اصحاب ما از احمد بن محمد بن خالد و او از حسن بن علي بن فضال از ابراهيم بن محمد اشعري از ابان بن عبدالملک از امام صادق عليه السلام نقل کرد که آن حضرت فرمود: هيچگاه خوشحالي خودت را بخاطر گرفتاري برادر مومنت آشکار نکن. زيرا چه بسا خداوند او را مورد رحمت و بخشش خود قرار ‌دهد و تو خود گرفتار آن شماتت شوي. همچنين آن حضرت فرمود: هرکه بخاطر مصيبت و مشکلي که برادر مومنش گرفتارش شده اظهار شادماني کند، از دنيا نمي‌رود تا اينکه خودش به همان مشکل گرفتار شود.»

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاى328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 2، ص 359، ناشر: اسلاميه‏، تهران‏، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش

از آنجا که آشکار کردن خوشحالي بخاطر گرفتاري يک مومن موجب اندوه و دلشکستگي او مي‌شود، گناهي از نوع حق الناس بوده و بخشش آن نيز با رضايت همان مومن انجام خواهد شد. حال اگر آن مومن، شماتت برادر مومنش در حق خود را نبخشد، خداوند، آن مومن شماتت کننده -که محب اهل بيت عليهم السلام و گريه کننده بر امام حسين عليه السلام بوده – را به عين همان گرفتاري يا مانند آن مبتلا مي‌کند تا بخاطر فشار و ناراحتي و اندوه، حق الناس از گردنش برطرف گردد و بدينوسيله مشمول شفاعت اهل بيت عليهم السلام و ورود به بهشت گردد. قطعا اين نحوه بخشش گناهان هيچگونه منافاتي با عدالت پروردگار ندارد.

قرآن درباره مدت روز قيامت مي‌فرمايد:

«كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ»

«روزي كه مقدار آن پنجاه هزار سال است.»

سوره معارج، آيه ي 4

با توجه به طولاني بودن روز قيامت، برخي ديگر از محبّان اهل بيت عليهم السلام به تناسب گناهان و رذائلي كه در دنيا بدانها مبتلا شده‌اند، مدتي در قيامت با آن شرائط سخت و طاقت فرسا، معطّل و معذّب شده و پس از تزكيه نفس و پاک شدن از رذائل اخلاقي يا برخي گناهان، وارد بهشت خواهند شد. حال اگر شخص محبّ اهل بيت عليهم السلام مرتكب گناهاني شده باشد كه حق الناس باشد، خداوند صاحبان حق را بوسيله اعمال نيك گناهكار راضي كرده و گناهكار هم پس از معطّلي و سختي كشيدن در قيامت، به بهشت خواهد رفت. به عنوان مثال يكي از گناهان مربوط به حق الناس غيبت است. حضرت رسول صلي الله عليه و آله درباره نحوه پاك شدن گناه غيبت در قيامت چنين مي‌فرمايند:

«عن سعيد بن جبير عن النبي صلي الله عليه و آله أنه قال يؤتي بأحد يوم القيامه يوقف بين يدي الله و يدفع إليه کتابه فلايري حسناته فيقول إلهي ليس هذا کتابي فإني لا أري فيها طاعتي فيقال إن ربک لايضل و لاينسي ذهب عملک باغتياب الناس ثم يؤتي بآخر و يدفع إليه کتابه فيري فيه طاعات کثيره فيقول إلهي ما هذا کتابي فإني ما عملت هذه الطاعات فيقول إن فلانا اغتابک فدفعت حسناته إليک.»

«سعيد بن جبير از نبي اكرم صلي الله عليه و آله نقل مي‌كند كه آن حضرت فرمود: در روز قيامت شخصي در برابر (ميزان) خدا آورده مي‌شود و نامه اعمالش به او داده مي‌شود ولي (وقتي به آن نگاه مي‌كند) اعمال خوبي كه انجام داده است را در آن نمي‌بيند. پس مي‌گويد: خدايا! اين نامه اعمال من نيست زيرا من عبادات خود را در آن نمي‌بينم! سپس به او گفته مي‌شود: قطعا پروردگار تو گمراه نشده و فراموش نمي‌كند. اعمال خوب تو بخاطر اينكه تو از مردم غيبت مي‌كردي از بين رفت! سپس شخص ديگري آورده مي‌شود و نامه اعمالش به او داده مي‌شود. او به نامه اعمالش نگاه مي‌كند و در آن عبادات زيادي مي‌بيند. او (با تعجب) مي‌گويد: خدايا اين نامه اعمال من نيست! زيرا من اين عبادات را انجام نداده‌ام. خدا به او مي‌فرمايد: فلان شخص (در دنيا) از تو غيبت كرد و بخاطر آن غيبت اعمال نيك او به تو داده شد.»

شعيري، محمد بن محمد، متوفاي قرن 6، جامع الاخبار، ص 147، نجف، ناشر: مطبعة حيدرية، نجف‌، چاپ اول، بي‌تا

با توجه به اين روايت در گناهاني مثل غيبت كه حق الناس بشمار آمده و بايد غيبت شونده از غيبت كننده راضي شود تا خدا نيز راضي گردد، خداوند براي راضي كردن غيبت شونده و اجراي عدالت، به تناسب مقدار و نحوه‌ي غيبتِ غيبت كننده ، از اعمال نيك او برداشته و به اعمال نيك غيبت شونده مي‌افزايد. بدين ترتيب گناه غيبتِ غيبت كننده نيز بخشيده شده و او به بركت گريه بر امام حسين عليه السلام به بهشت مي‌رود ولي بخاطر كم شدن اعمال نيكش، با درجه معنوي پايينتري وارد بهشت خواهد شد.

برخي ديگر از اين افراد که در اثر شدت و کثرت گناه و آلودگي، با سختيهاي قيامت نيز پاک نشوند، موقتا در جهنم برده شده و با عذاب در جهنم پس از مدتي از گناهان پاک شده و به شفاعت اهل بيت عليهم السلام وارد بهشت خواهند شد.

در اين موضوع نيز حديثي از امير المومنين عليه السلام درباره نحوه شفاعت محبان گنه‌کاري که حق الناس بر گردنشان است، جلب نظر مي‌کند:

« و قال علي بن أبي طالب عليه السلام : يا معشر شيعتنا اتقوا الله واحذروا أن تكونوا لتلك النار حطبا ، وإن لم تكونوا بالله كافرين ، فتوقوها بتوقي ظلم إخوانكم المؤمنين ، فإنه ليس من مؤمن ظلم أخاه المؤمن المشارك له في موالاتنا إلا ثقل الله في تلك النار سلاسله وأغلاله ، ولم يفكه منها إلا شفاعتنا ، ولن نشفع إلى الله تعالى إلا بعد أن نشفع له إلى أخيه المؤمن ، فان عفا عنه شفعنا [ له ] وإلا طال في النار مكثه. »

« حضرت علي بن ابيطالب عليه السلام فرمودند: اي شيعيان ما! تقواي الهي را رعايت کنيد و از اينکه هيزم آتش قرار بگيريد، برحذر باشيد هرچند به خدا کافر نباشيد. پس با خودداري از ظلم به برادران مومنتان، خود را از آتش حفظ کنيد. قطعا هر مومني به برادر مومنش که مانند او ولايت ما را داشته باشد، ظلم و ستمي روا دارد، خداوند غل و زنجيرهاي او را در آتش سنگين خواهد کرد و چيزي او را از آن زنجيرها جدا نخواهد کرد مگر شفاعت ما . ما نيز او را نزد خدا شفاعت نمي‌کنيم مگر بعد از اينکه از برادر مومنش (که در دنيا به او ظلم کرده) برايش شفاعت بخواهيم. اگر آن مومن، او را بخشيد، ما نيز او را شفاعت مي‌کنيم ولي اگر او را نبخشيد، باقي ماندن او در آتش طولاني خواهد شد.»

الإمام العسكري، حسن بن علي عليه السلام ، شهادت 260ق، تفسير الإمام العسكري عليه السلام ، ص 204، تحقيق : مدرسة الإمام المهدي عليه السلام، برعاية : السيد محمد باقر الموحد الأبطحي، ناشر : مدرسة الإمام المهدي عجل الله فرجه الشريف - قم المقدسة، چاپ : الأولى محققة، 1409

البحراني، سيد هاشم، وفات : 1107 ق، البرهان في تفسير القرآن، ج 1، ص 157، تقديم: شيخ محمد مهدي آصفي، تحقيق : قسم الدراسات الاسلامية / مؤسسة البعثة - قم

در اين حديث شريف به اين نکته تصريح شده است که اگر در بين دوستداران و گريه کنندگان بر امام حسين عليه السلام يکي بر ديگري ظلم و ستمي روا دارد و حق الناس بر گردنش آيد، در روز قيامت و حسابرسي اگر شخص مظلوم شفاعت اهل بيت را درباره ظالم قبول کند و او را ببخشد، ظالم بخشيده شده و وارد بهشت خواهد شد ولي اگر شخص مظلوم، شفاعت اهل بيت را درباره ظالم قبول نکند، ظالم (به تناسب گناهش) مدتي را در عذاب و آتش سپري خواهد کرد. سپس شفاعت اهل بيت عليهم السلام در او موثر افتاده، از آتش جهنم نجات پيدا کرده و وارد بهشت خواهد شد.

درباره بخشش گناهان محبان اهل بيت عليهم السلام و فرايند شفاعت ايشان بوسيله اهل بيت عليهم السلام، احاديث متعددي وارد شده است که به بيان بخشي از آنها مي‌پردازيم:

حديث اول: بخشش گناهان پس از ابتلا به بلاها و گرفتاريهاي دنيايي و يا گرفتاريهاي روز قيامت

حديثي از حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها نقل شده كه از اين قرار است:

«و قال رجل لامرأته : اذهبي إلى فاطمة بنت رسول الله صلى الله عليه وآله فاسأليها عني أني من شيعتكم أم ليس من شيعتكم ؟ فسألتها فقالت : قولي له : إن كنت تعمل بما أمرناك ، و تنتهي عما زجرناك عنه ، فأنت من شيعتنا وإلا فلا ، فرجعت فأخبرته فقال : يا ويلي و من ينفك من الذنوب والخطايا ، فأنا إذا خالد في النار ، فان من ليس من شيعتهم فهو خالد في النار . فرجعت المرأة فقالت لفاطمة ما قال زوجها ، فقالت فاطمة : قولي له : ليس هكذا ، شيعتنا من خيار أهل الجنة وكل محبينا وموالي أوليائنا و معادي أعداءنا و المسلم بقلبه و لسانه لنا ليسوا من شيعتنا إذا خالفوا أوامرنا و نواهينا في سائر الموبقات و هم مع ذلك في الجنة ، و لكن بعد ما يطهرون من ذنوبهم بالبلايا و الرزايا أو في عرصات القيامة بأنواع شدائدها أو في الطبق الاعلى من جهنم بعذابها إلى أن نستنقذهم بحبنا منها و ننقلهم إلى حضرتنا.»

« مردي به همسرش گفت: نزد حضرت فاطمه سلام الله عليها دختر رسول خدا صلي الله عليه و آله برو و از ايشان درباره من سوال كن كه آيا من از شيعيان شما هستم يا نه؟ همسرش از حضرت زهرا سلام الله عليها درباره او سوال كرد. آن حضرت فرمود: به همسرت بگو: اگر به آنچه ما فرمان داده‌ايم عمل مي‌كني و از آنچه ما تو را از آن نهي كرده‌ايم، دوري مي‌كني، پس تو از شيعيان ما هستي و گرنه از شيعيان ما نيستي. آن زن برگشت و فرمايش حضرت فاطمه سلام الله عليها را به همسرش گفت. آن مرد گفت: واي بر من! چه‌ كسي از گناهان و خطاها جدا مي‌شود؟! در اين صورت من در آتش جاودان خواهم بود. زيرا كسي كه از شيعيان آنان (اهل بيت) نباشد براي هميشه در آتش جهنم خواهد بود. آن زن نزد حضرت فاطمه سلام الله عليها برگشت و آنچه همسرش گفته بود را به آن حضرت عرض كرد. حضرت فاطمه سلام الله عليها فرمود: به او بگو: اينگونه (كه تو فكر كرده‌اي) نيست. شيعيان ما از بهترينهاي اهل بهشت هستند و همه دوستداران ما و دوستداران اولياء ما و دشمنان دشمنان ما و كساني كه با قلب و زبانشان تسليم ما هستند،‌ هرگاه با دستورات ما مخالفت كنند، از شيعيان ما بشمار نمي‌آيند. با اين حال آنها در بهشت با ما هستند ولي پس از آنكه (در دنيا) بوسيله بلاها و مصيبتها يا در مراحل قيامت بوسيله انواع سختيها يا در طبقه بالا (خفيف) جهنم بوسيله عذاب جهنم از گناهانشان پاك بشوند تا بخاطر محبتي که به ما دارند، از (سختيهاي قيامت يا) عذاب جهنم نجاتشان دهيم و آنها را به بهشت در محضر خودمان منتقل كنيم.»

المجلسي، محمد باقر _متوفاى1111ق_، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 65، ص 155، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403هـ - 1983م.

حديث دوم:

شيخ صدوق از امام رضا عليه السلام به نقل از اجداد خود، از رسول اکرم صلي الله عليه و‌ آله اين حديث را نقل مي‌کند:

«حدثنا أبو علي أحمد بن أبي جعفر البيهقي بفيد بعد منصرفي من حج بيت الله الحرام في سنة أربع وخمسين وثلاثمأة قال حدثنا علي بن جعفر المدني قال حدثني علي بن محمد بن مهرويه القزويني قال حدثني داود ابن سليمان قال حدثني علي بن موسى الرضا عليه السلام عن أبيه عن موسى بن جعفر عن أبيه جعفر بن محمد عن أبيه محمد بن علي عن أبيه علي بن الحسين عن أبيه الحسين بن علي عن أبيه علي بن أبي طالب عليه السلام قال قال رسول الله إذا كان يوم القيامة علينا حساب شيعتنا فمن كانت مظلمته فيما بينه و بين الله عز وجل حكمنا فيها فأجابنا و من كانت مظلمته فيما بينه و بين الناس استوهبناها فوهبت لنا و من كانت مظلمته بينه و بيننا كنا أحق ممن عفى و صفح»

« پس از بازگشتم از حج بيت الله الحرام در سال 354 ، ابو علي احمد بن ابي جعفر بيهقي در منطقه فيد (منطقه‌اي در راه مكه) براي ما نقل كرد كه علي بن جعفر مدني گفت: علي بن محمد بن مهرويه قزويني گفت: داوود بن سليمان گفت: علي بن موسي الرضا عليه السلام از پدرش موسي بن جعفر از پدرش جعفر بن محمد از پدرش محمد بن علي از پدرش علي بن محمد از پدرش حسين بن علي از پدرش علي بن ابيطالب عليه السلام نقل كرد كه فرمود: رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هرگاه روز قيامت برپا شود، حساب شيعيان ما بر عهده ماست. پس هر كه گناهش بين خودش و خداوند باشد،‌ ما در آن حكم مي‌كنيم و خداوند درخواست ما را اجابت مي‌كند و هركس گناهش بين خودش و مردم باشد، برايش طلب بخشش مي‌كنيم، پس بخاطر ما بخشيده مي‌شود و هركس گناهش بين او و بين ما اهل بيت باشد ما شايسته ترين عفو کنندگان و بخشندگان هستيم.»

القمي، ابي جعفر الصدوق، محمد بن علي بن الحسين بن بابويه (متوفاي381هـ)، عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج 2، ص 62، 63، تحقيق: تصحيح وتعليق وتقديم: الشيخ حسين الأعلمي، ناشر: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات - بيروت – لبنان، سال چاپ: 1404

در همين زمينه در ضمن روايت ديگري آمده است كه قبيصه به امام صادق عليه السلام عرض مي‌كند:

«أسألك عن قول الله تعالى : ( إن إلينا إيابهم ثم إن علينا حسابهم )؟ قال : فينا التنزيل . قال : قلت : إنما أسألك عن التفسير . قال : نعم يا قبيصة إذا كان يوم القيامة جعل الله حساب شيعتنا علينا فما كان بينهم و بين الله استوهبه محمد صلى الله عليه وآله و سلم من الله و ما كان فيما بينهم و بين الناس من المظالم أداه محمد صلى الله عليه وآله عنهم و ما كان فيما بيننا و بينهم وهبناه لهم حتى يدخلون الجنة بغير حساب.»

«از شما درباره آيه شريفه (قطعا بازگشت آنها بسوي ماست سپس قطعا حساب آنها بر عهده ماست) سوال مي‌كنم. امام صادق عليه السلام فرمود: درباره ما نازل شده است. عرض كردم: من از تفسير اين آيه از شما سوال مي‌كنم. آن حضرت فرمود: آري! اي قبيصه! آنگاه كه روز قيامت برپا شود، خدا حساب شيعيان ما را بر عهده ما قرار مي‌دهد. پس گناهاني كه بين شيعيان ما و خداست، حضرت محمد صلي الله عليه و آله آن را مي‌بخشند و (گناهان حق الناس و) بدهيهايي كه بين شيعيان ما و مردم است، حضرت محمد صلي الله عليه و آله بجاي شيعيان ما ادا خواهد كرد و آنچه كه بين ما و بين شيعيان ماست ، ما به نفع شيعيان از حق خود مي‌گذريم و مي‌بخشيم تا بدون حساب وارد بهشت شوند.»

الكوفي، فرات بن إبراهيم الكوفي( متوفاي352هـ)، تفسير الفرات الكوفي، ص 552، تحقيق: محمد الكاظم، ناشر: مؤسسة الطبع والنشر التابعة لوزارة الثقافة والإرشاد الإسلامي، تهران،‌ الطبعة‌ الأولى1410

مرحوم علامه مجلسي نيز به نقل از جناب سيد بن طاووس، مناجاتي از امام عصر ارواحنا فداه را نقل مي‌کند که در آن آمده است:

«نقل عن ابن طاوس رحمه الله أنه سمع سحرا في السرداب عن صاحب الأمر عليه السلام أنه يقول : اللهم إن شيعتنا خلقت من شعاع أنوارنا و بقية طينتنا و قد فعلوا ذنوبا كثيرة اتكالا على حبنا و ولايتنا فان كانت ذنوبهم بينك وبينهم فاصفح عنهم فقد رضينا و ما كان منها فيما بينهم فأصلح بينهم وقاص بها عن خمسنا و أدخلهم الجنة و زحزحهم عن النار و لا تجمع بينهم و بين أعدائنا في سخطك»

«از ابن طاووس رحمه الله نقل شده که در سحري در سرداب از امام عصر ارواحنا فداه شنيد که آن حضرت مي‌فرمايد: خدايا قطعا شيعيان ما از شعاع انوار ما و از بقيه سرشت ما خلق شده‌اند و با تکيه بر محبت و ولايت ما گناهان زيادي انجام داده‌اند. پس اگر گناهانشان بين تو و آنهاست، پس از آنها درگذر زيرا ما راضي هستيم و آنچه از گناهانشان بين خود آنهاست، پس بينشان اصلاح کن و از خمس ما غرامتشان را پرداخت کن و آنها را وارد بهشت کن و از آتش جهنم دورشان کن و بين شيعيان (مواليان و دوستان) ما و دشمنان ما در غضب خودت جمع نفرما.(آنها را در کنار دشمنان ما مورد غضب قرار نده).»

المجلسي، محمد باقر _متوفاى1111ق_، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 53، ص 303، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403هـ - 1983م.

البته در اين حديث، منظور از شيعيان، شيعيان اصطلاحي يا همان محبان و دوستداران اهل بيت عليهم السلام هستند. زيرا چنانکه گذشت شيعيان حقيقي اهل گناه و معصيت نبوده و کاملا مطيع خدا و اهل بيت عليهم السلام هستند.

در هر سه حديث، بيان شده که دوستداران اهل بيت عليهم السلام که در دنيا مرتکب گناهاني شده‌اند در روز قيامت مورد شفاعت ائمه اطهار عليهم السلام قرار گرفته و سرانجام وارد بهشت مي‌شوند. ولي به هيچ‌يک از مراحل سه‌گانه فرايند شفاعت يعني ابتلا به سختيهاي دنيا، ابتلا به سختيهاي قيامت و چشيدن عذاب موقت در جهنم، اشاره نشده و فقط به شفاعت و بخشش بدون حساب تصريح شده است. ممکن است اين افراد داراي ويژگي خاصي بوده‌اند که بدون حساب مورد بخشش و شفاعت قرار گرفته‌اند و يا اين احاديث مقيد به احاديثي هستند که مراحل سه‌گانه فرايند شفاعت را بيان مي‌کنند.

حديث سوم: شفاعت پس از سيصد هزار سال عذاب در جهنم!

در حديثي كه امام حسين عليه السلام از حضرت امير المومنين علي عليه السلام نقل فرموده‌اند، چنين آمده است:

«حدثنا محمد بن القاسم المفسر الجرجاني - رحمه الله - قال : حدثنا أحمد بن الحسن الحسيني ، عن الحسن بن علي الناصر عن أبيه ، عن محمد بن علي ، عن أبيه الرضا ، عن أبيه موسى بن جعفر ، عن أبيه جعفر بن محمد ، عن أبيه محمد بن علي ، عن أبيه علي بن الحسين ، عن أبيه الحسين عليهم السلام قال : قيل لأمير المؤمنين عليه السلام : صف لنا الموت . فقال : على الخبير سقطتم ، هو أحد ثلاثة أمور يرد عليه : إما بشارة بنعيم الأبد ، و إما بشارة بعذاب الأبد ، و إما تحزين و تهويل و أمر مبهم لا يدري من أي الفرق هو ، فأما ولينا المطيع لأمرنا فهو المبشر بنعيم الأبد ، وأما عدونا المخالف علينا فهو المبشر بعذاب الأبد ، وأما المبهم أمره الذي لا يدري ما حاله فهو المؤمن المسرف على نفسه لا يدري ما يؤول إليه حاله ، يأتيه الخبر مبهما مخوفا ثم لن يسويه الله عز وجل بأعدائنا لكن يخرجه من النار بشفاعتنا ، فاعملوا وأطيعوا ، لا تتكلوا ولا تستصغروا عقوبة الله عز وجل فإن من المسرفين من لا تلحقه شفاعتنا إلا بعد عذاب ثلاثمائة ألف سنة» .

« امام حسين عليه السّلام فرمود : شخصى به امير المؤمنين عرض كرد : مرگ را برايم وصف كن . حضرت فرمود : با مرد آگاهى رو برو شده‌ايد . مرگ يكى از سه أمرى است كه بر آدمى وارد مي‌شود : يا بشارت به بهشت جاودان است و يا خبر دادن به عذاب جاودان و يا اندوه و اضطراب و امري مُبهم است كه شخص نمي‌داند از كدام یک از این دو گروه است ؛ اما انسانى كه دوستدار و مطيع ما باشد ، به بهشت جاودان بشارت داده شده و دشمن مخالف با ما ، به عذاب ابدى وعده داده شده است و اما كسي كه وضعيتش نا معلوم و مبهم است و نمي‌داند سرانجامش چه خواهد شد ، مؤمنى است كه به زيان خود (در گناه و صفات رذيله) زياده روى نموده و مشخص نيست سرانجامش به كجا خواهد كشيد. خبر مبهم و ترسناكى به او مي‌رسد ، ولى خداوند هرگز او را با دشمنان ما برابر نخواهد كرد و با شفاعت ما او را از جهنّم بيرون مي‌آورد ، پس كار نيك انجام دهيد و از خدا اطاعت كنيد . مطمئن نباشيد و سزاى گناه را از طرف خدا ناچيز مشماريد ! زيرا شفاعت شامل حال برخي از کساني که در گناه زياده روي کرده‌اند، نخواهد شد ، مگر بعد از سيصد هزار سال .»

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين،(متوفاى381هـ)، معاني الأخبار، ص 288، ناشر: جامعه مدرسين، قم‏، اول، 1403 ق‏.

الصدوق،‌ ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)،‌ الاعتقادات في دين الإمامية، ص 51، تحقيق: عصام عبد السيد، ناشر: دار المفيد للطباعة والنشر والتوزيع - بيروت – لبنان، چاپ: الثانية1414 - 1993 م

برابر با اين حديث، انسانها در لحظه مرگ و پس از آن به سه دسته تقسيم مي‌شوند: دسته اول: اولياء خدا يا شيعيان خالص كه در بهشت جاودان خواهند بود. دسته دوم: كفار و دشمنان اهل بيت عليهم السلام كه در جهنم جاودان خواهند بود و دسته سوم: افرادي كه اصول اعتقادات آنها صحيح و جزء دوستداران و يا گريه كنندگان بر امام حسين عليه السلام هستند ولي اعمال و اخلاق آنها آكنده از گناهان بسيار و سنگين است. اين افراد بخاطر اعتقاد به توحيد و نبوت و امامت اهل بيت عليهم السلام جزء كفار و دشمنان اهل بيت عليهم السلام كه در جهنم جاودان مي‌مانند، نيستند. ولي قبل از ورود به بهشت براي پاك شدن از انبوه گناهان و صفات رذيله و اجراي عدالت الهي، مدتي در جهنم معذّب شده و سپس وارد بهشت مي‌شوند. مدت عذاب آنها در جهنم به تناسب مقدار و نوع گناهان و صفات رذيله آنها متفاوت است بطوريکه براي برخي از آلوده ترين آنها، اين مدت به سيصد هزار سال عذاب در جهنم هم خواهد رسيد.

طبق اين حديث شريف، حتي گناهکارترين محبان اهل بيت عليهم السلام نيز مشمول شفاعت قرار مي‌گيرند ولي امير المومنين عليه السلام ضمن هشدار به اين دسته، فرايند شفاعت براي اين دسته را تا سيصد هزار سال عذاب موقت در جهنم برشمرده‌اند که حتي فکر آن هم سخت و طاقت‌فرساست تا چه برسد به واقعيت آن که سيصد هزار سال وقوف در جهنم و عذابهاي سخت آن است.

حديث چهارم: دسته بندي محبان گنه کار اهل بيت عليهم السلام و نحوه شفاعت و پاک شدن آنان از گناهان

چنين تقسيم بندي براي محبان اهل بيت عليهم السلام در حديث ديگري از حضرت رسول اكرم صلي الله عليه و آله تصريح شده است:

«قال رسول الله صلى الله عليه وآله : اتقوا الله معاشر الشيعة ، فان الجنة لن تفوتكم وإن أبطأت بكم عنها قبائح أعمالكم ، فتنافسوا في درجاتها . قيل : فهل يدخل جهنم أحد من محبيك ، ومحبي علي عليه السلام ؟ قال : من قذر نفسه بمخالفة محمد و علي و واقع المحرمات و ظلم المؤمنين والمؤمنات و خالف ما رسما له من الشرعيات جاء يوم القيامة قذرا طفسا ، يقول له محمد و علي : يا فلان أنت قذر طفس ، لا تصلح لمرافقة مواليك الأخيار و لا لمعانقة الحور الحسان و لا لملائكة الله المقربين و لا تصل إلى ما هناك إلا بأن يطهر عنك ما هيهنا - يعني ما عليه من الذنوب - فيدخل إلى الطبق الاعلى من جهنم ، فيعذب ببعض ذنوبه و منهم من تصيبه الشدائد في المحشر ببعض ذنوبه ، ثم يلقطه من هنا و من هنا من يبعثهم إليه مواليه من خيار شيعتهم ، كما يلقط الطير الحبّ . و منهم من تكون ذنوبه أقل و أخف فيطهر منها بالشدائد و النوائب من السلاطين و غيرهم و من الآفات في الأبدان في الدنيا ليدلي في قبره و هو طاهر من ذنوبه.

و منهم من يقرب موته و قد بقيت عليه فيشتد نزعه و يكفر به عنه ، فان بقي شئ و قويت عليه يكون له بطن أو اضطراب في يوم موته ، فيقل من يحضره فيلحقه به الذل ، فيكفر عنه ، فان بقي شئ اتي به ولما يلحد و يوضع ، فيتفرقون عنه فيطهر . فان كانت ذنوبه أعظم وأكثر طهر منها بشدائد عرصات يوم القيامة ، فان كانت أكثر وأعظم طهر منها في الطبق الاعلى من جهنم و هؤلاء أشد محبينا عذابا وأعظمهم ذنوبا . ليس هؤلاء يسمون بشيعتنا و لكنهم يسمون بمحبينا و الموالين لأوليائنا و المعادين لأعدائنا، إن شيعتنا من شيعنا و اتبع آثارنا و اقتدى بأعمالنا.»

«رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند: اي جمعيت شيعه! تقواي الهي پيشه كنيد كه قطعا بهشت از كف شما نخواهد رفت هرچند اعمال زشت شما موجب كُندي حركت شما به سوي بهشت شود. پس در درجات بهشت رغبت داشته باشيد. به آن حضرت گفته شد: آيا كسي از دوستداران شما و دوستداران علي عليه السلام وارد جهنم خواهد شد؟ آن حضرت فرمود: هركه نفس خود را به مخالفت با محمد صلي الله عليه و آله و علي عليه السلام آلوده كند و در محرمات بيفتد و به مردان و زنان مومن ظلم كند و با دستورات شرعي كه برايش تعيين شده مخالفت كند، روز قيامت آلوده و كثيف (به محشر) خواهد آمد. محمد و علي صلوات الله عليهما و آلهما به او مي‌گويند: اي شخص! تو آلوده و كثيف هستي و شايستگي رفاقت با دوستان خوب و هم آغوشي با حور العين و ملائكه مقرب الهي را نداري و بدانها نخواهي رسيد مگر اينكه از گناهانت پاك شوي، سپس او را وارد طبقه بالا (خفيف) جهنم مي‌كنند و بخاطر برخي گناهانش عذاب مي‌شود. (گروه ديگري) از دوستداران ما اهل بيت، كساني هستند كه بخاطر گناهانشان، در صحراي محشر سختيهايي به آنان مي‌رسد سپس شيعيان اهل بيت عليهم السلام آنها را از جاي جاي صحراي محشر در قيامت بر مي‌دارند همچنانكه پرنده‌ دانه را از زمين برمي‌دارد. و (گروه ديگري) از دوستداران ما اهل بيت، كساني هستند كه گناهانشان كمتر و سبكتر است به همين خاطر بوسيله سختيها و مشكلاتي از جانب سلاطين و ديگران و آسيبها و امراض بدني در همين دنيا پاك مي‌شوند تا وقتي پس از مرگ وارد قبرشان مي‌شوند، از گناهانشان پاك باشند. و (گروه ديگري) از دوستداران ما اهل بيت، كساني هستند كه مرگشان نزديك شده در حاليكه هنوز از برخي گناهان پاك نشده‌اند. به همين خاطر جان كندنشان سخت مي‌شود و بوسيله آن گناهانشان از بين مي‌رود. حال اگر (کسی از دوستداران ما با همه اين سختيها) گناهانش پاك نشود در هنگام مرگش مضطرب خواهد بود، در هنگام مرگ و احتضار افراد اندكي نزد او خواهند بود و ذلت خواهد كشيد و همان كفاره گناهانش خواهد بود. اگر (دوستدار و محب اهل بيت) با اين سختيها هم چيزي از گناهانش باقي ماند، وقتي كه براي دفن آورده مي‌شود و در قبر گذارده شده و برايش سنگ لحد گذاشته و بر قبرش خاك مي ريزند و سپس از نزد او پراكنده شده و او را تنها مي‌گذارند (بر او فشار و سختي وارد مي‌شود و) گناهانش پاك مي‌شود. اگر گناهانش بزرگتر و بيشتر بود، با سختيهاي مراحل روز قيامت پاك خواهد شد و اگر گناهانش بيشتر و سنگينتر بود، در طبقه بالا (خفيف) جهنّم پاك خواهد شد و اينها معذّبترين دوستداران ما و گناهكارترينشان هستند. نام اينها شيعه نيست بلكه محبان ما و اولياء ما و دشمنان دشمنان ما ناميده مي‌شوند. قطعا شيعيان ما كساني هستند كه (كاملا) دنباله رو ما هستند و از آثار ما پيروي مي‌كنند و به اعمال و رفتار ما اقتدا مي‌كنند.»

الامام العسكري، حسن بن علي عليه السلام، متوفاي 260 ق، تفسير الإمام العسكري عليه السلام، ص 305، تحقيق : مدرسة الإمام المهدي (ع)، ، برعاية : السيد محمد باقر الموحد الأبطحي، ناشر : مدرسة الإمام المهدي عجل الله فرجه الشريف - قم المقدسة، چاپ : الأولى محققة، 1409ق،

البحراني، السيد هاشم، متوفاي 1107 ق، البرهان في تفسير القرآن، ج 4، ص 601، مقدمه: شيخ مهدي آصفي، تحقيق : قسم الدراسات الاسلامية / مؤسسة البعثة – قم

المجلسي، محمد باقر _متوفاى1111ق_، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 8، ص 352، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403هـ - 1983م.

حديث پنجم:

در همين زمينه احاديثي وجود دارند که تصريح دارند گناهان برخي محبان اهل بيت عليهم السلام در همين دنيا بوسيله فشارها ، سختيها و مريضيها بخشيده شده و آنها در قيامت با شفاعت اهل بيت عليهم السلام وارد بهشت مي‌شوند. از آن جمله، حديثي است که در کتاب محاسن از امام صادق عليه السلام نقل شده است :

« عن محمد بن مسلم قال : قال أبو عبد الله عليه السلام : والله لا يصف عبد هذا الامر فتطعمه النار ، قلت : ان فيهم من يفعل و يفعل ، فقال : انه إذا كان ذلك ابتلى الله تبارك وتعالى أحدهم في جسده فإن كان ذلك كفارة لذنوبه وإلا ضيق الله عليه في رزقه ، فإن كان كفارة لذنوبه وإلا شدد الله عليه موته حتى يأتي الله ولا ذنب له ثم يدخله الجنة.»

« محمد بن مسلم نقل می‌کند که امام صادق عليه السلام فرمود: بخدا سوگند هيچيک از معتقدان به امر ولايت ما طعمه آتش جهنم نخواهد شد. (محمد بن مسلم مي‌گويد:) به آن حضرت عرض کردم: قطعا در بين آنها کساني هستند که (گناهان متعددي) انجام مي‌دهند! پس آن حضرت فرمود: اگر چنين باشد (که گناهان زيادي انجام داده باشند) خداي متعال در دنيا آنها را به امراض بدني مبتلا مي‌کند. در اين صورت همان امراض بدني کفاره گناهانشان است و گرنه (در صورت عدم ابتلا به امراض بدني) خداوند رزق و روزي آنها را تنگ کرده و آنها را از نظر روزي در فشار قرار مي‌دهد. در اين صورت همان فشار فقر و تنگدستي کفاره گناهانشان است وگرنه (در صورت عدم ابتلا به تنگدستي) خداوند در هنگام مرگشان بر آنها سختگيري کرده و آنها را تحت فشار قرار مي‌دهد تا اينکه خدا را در حالي ملاقات کنند که در اثر اين فشارها ديگر گناهي برايشان باقي نمانده باشد سپس آنها را وارد بهشت مي‌کند.»

البرقي، احمد بن محمد بن خالد، وفات : 274 ق، المحاسن، ج 1، ص 172، تحقيق : تصحيح وتعليق : السيد جلال الدين الحسيني (المحدث)، ناشر : دار الكتب الإسلامية – تهران، سال چاپ : 1370 ق - 1330 ش،

حديث ششم:

حديث ديگري که در کتاب محاسن آمده است نيز دليل آن است که گناهان محبان اهل بيت و گريه کنندگان بر امام حسين عليه السلام بوسيله فشارهاي دنيايي مانند فقر و مريضي از آنها زدوده مي‌شود.

«عنه ، عن ابن محبوب ، عن محمد بن القاسم ، عن داود بن فرقد ، عن يعقوب بن شعيب ، قال : قلت لأبي عبد الله عليه السلام : رجل يعمل بكذا و كذا فلم ادع شيئا إلا قلته وهو يعرف هذا الامر ، فقال : هذا يرجى له و الناصب لا يرجى له ، وإن كان كما تقول لم يخرج من الدنيا حتى يسلط الله عليه شيئا يكفر الله عنه به إما فقرا و إما مرضا.»

«از احمد بن محمد بن خالد از ابن محبوب از محمد بن قاسم از داود بن فرقد از يعقوب بن شعيب نقل شده که گفت: به امام صادق عليه السلام عرض کردم: مردي که فلان عمل زشت و فلان گناه را مرتکب مي‌شود – پس از چيزي فروگذار نکردم و هر آنچه (از ارتکاب گناهان) بود گفتم - در حاليکه معتقد به امر امامت شماست، (چه سرنوشتي دارد؟) پس آن حضرت فرمود: چنين شخصي اميد (سعادت) براي او هست ولي شخص ناصبي و دشمن ما اميدي به (سعادت) او نيست. اگر شخص معتقد به امر امامت ما (و محب ما که بخاطر اعتقاد و محبت به ما بر امام حسين عليه السلام نيز گريسته است) آنطور که مي‌گويي اهل گناه و معصيت باشد، از دنيا نمي‌رود تا اينکه خداوند بر او چيزي را مسلّط کند که کفاره گناهانش باشد، (چيزي مانند) فقر و تنگدستي يا مريضي»

البرقي، احمد بن محمد بن خالد، وفات : 274 ق، المحاسن، ج 1، ص 172، تحقيق : تصحيح وتعليق : السيد جلال الدين الحسيني (المحدث)، ناشر : دار الكتب الإسلامية – تهران، سال چاپ : 1370 ق - 1330 ش،

حديث هفتم:

در حديثي که اسکافي در کتاب التمحيص از امام صادق عليه السلام نقل مي‌کند، مريضي و خوف باعث پاک شدن گناهان برخي از محبان اهل بيت عليهم السلام در همين دنيا بيان شده است:

«قال : عن أبي الصباح الكناني قال : كنت أنا و زرارة عند أبي عبد الله عليه السلام فقال : لا تطعم النار أحدا وصف هذا الامر ، فقال زرارة : إن ممن يصف هذا الامر يعمل بالكبائر ؟ !

فقال : أو ما تدري ما كان أبي يقول في ذلك ؟ ! إنه كان يقول : إذا ما أصاب المؤمن من تلك الموبقات شيئا ابتلاه الله ببلية في جسده، أو بخوف يدخله الله عليه ، حتى يخرج من الدنيا و قد خرج من ذنوبه.»

«ابي الصباح کناني گفت: من و زراره نزد امام صادق عليه السلام بوديم که آن حضرت فرمود: احدي از معتقدان به امر ولايت ما اهل بيت طعم آتش جهنم را نخواهد چشيد. زراره گفت: برخي از کساني که معتقد به امر ولايت و امامت شما هستند، گناهان کبيره‌اي انجام مي‌دهند! پس حضرت صادق عليه السلام فرمود: آيا مي‌داني پدرم (امام باقر عليه السلام) درباره اين افراد چه مي‌فرمود؟ ايشان مي‌فرمود: هرگاه مومن مرتکب برخي گناهان کبيره گردد، خداوند او را به بلايي در بدنش مبتلا مي‌کند يا خوف و ترسي را به او وارد مي‌کند تا اينکه وقتي از دنيا مي‌رود، از گناهانش هم پاک شده باشد.»

الاسکافي، محمد بن همام، وفات : 336 ق، التمحيص، ص40، تحقيق : مدرسة الإمام المهدي عليه السلام ، ناشر : مدرسة الإمام المهدي (ع) - قم المقدسة

به همين مضمون، حديثي در کتاب المحاسن آمده است:

البرقي، احمد بن محمد بن خالد، وفات : 274 ق، المحاسن، ج 1، ص 172، تحقيق : تصحيح وتعليق : السيد جلال الدين الحسيني (المحدث)، ناشر : دار الكتب الإسلامية – تهران، سال چاپ : 1370 ق - 1330 ش،

در اين حديث تصريح شده است که آن دسته از محبان اهل بيت عليهم السلام که طبعا بر مصائب امام حسين عليه السلام نيز گريسته‌اند، اگر در دنيا مرتکب گناهان کبيره‌اي شده باشند با شفاعت اهل بيت عليهم السلام هرگز به جهنم نخواهند رفت ولي نحوه شفاعت بدين ترتيب است که در همين دنيا با امراض بدني و يا خوف و ترسي که بر آنها وارد مي‌شود، از آن گناهان پاک مي‌شوند.

حديث هشتم:

مرحوم کليني در کتاب شريف کافي و مرحوم صدوق در کتاب من لا يحضره الفقيه حديث ديگري را از امام صادق عليه السلام نقل کرده‌اند که از اين قرار است:

«محمد بن يحيى ، عن محمد بن الحسين ، عن محمد بن إسماعيل ، عن صالح بن عقبة ، عن أبي شبل قال قلت لأبي عبد الله: رجل مسلم ابتلي ففجر بجارية أخيه فما توبته ؟ قال : يأتيه فيخبره ويسأله أن يجعل من ذلك في حلّ ولا يعود قال : قلت : فإن لم يجعله من ذلك في حلّ قال: قد لقى الله عز وجل وهو زان خائن ، قال : قلت : فالنار مصيره ؟ قال : شفاعة محمد صلى الله عليه وآله و شفاعتنا تحبط بذنوبكم يا معشر الشيعة فلا تعودون وتتكلون على شفاعتنا فوالله ما ينال شفاعتنا إذا ركب هذا حتى يصيبه ألم العذاب ويرى هول جهنم.»

«محمد بن يحيي از محمد بن حسين از محمد بن اسماعيل از صالح بن عقبه به نقل از ابي شبيل مي‌گويد: به امام صادق عليه السلام عرض کردم: مرد مسلماني مورد امتحان قرار گرفته و به کنيز برادرش تجاوز مي‌کند. توبه او چيست؟ حضرت صادق عليه السلام فرمودند: بايد نزد برادر دينيش برود و او را نسبت به کارش آگاه کند و از او بخواهد که او را در اين مسئله ببخشد و حلال کند. عرض کردم: اگر او را حلال نکرد چه کند؟ حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند: در اين صورت (در قيامت) خدا را در حالي ملاقات مي‌کند که زناکار و خيانت‌کار است. عرض کردم: پس آيا سرنوشت او آتش جهنم است؟ حضرت فرمودند: شفاعت حضرت رسول صلي الله عليه و آله و شفاعت ما گناهان شما را از بين مي‌برد. اي جمعيت شيعه! پس (به گناه و معصيت) برنگرديد و بر شفاعت ما تکيه نکنيد . بخدا قسم شفاعت ما شامل حال چنين افرادي نخواهد شد مگر پس از اينکه درد عذاب و هول و هراس جهنم را بچشند.»

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاى328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 5، ص 469، 470، ناشر: اسلاميه‏، تهران‏، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين _متوفاى381ق_، من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 39، تحقيق: علي اكبر الغفاري، ناشر: جامعه مدرسين حوزه علميه قم.

امام صادق عليه السلام در اين حديث شريف تصريح مي‌فرمايند آن دسته از محبّان اهل بيت عليهم السلام که در دنيا گناهاني مرتبط با حق الناس مرتکب شده‌اند، مورد شفاعت قرار گرفته و جهنمي نخواهند شد. ولي هشدار مي‌دهند که از شرائط اين شفاعت، چشيدن عذاب و ترس در قيامت يا حتي حضور موقت در جهنم خواهد بود تا بدينوسيله از گناهان پاک شده و شايستگي ورود به بهشت و همجواري با ديگر بهشتيان را پيدا کنند.

حديث نهم:

اميرالمومنين در حديث ديگري، محبان اهل بيت عليهم السلام را به سه درجه تقسيم نموده و مي‌فرمايند:

«من أحبّنا بقلبه و أعاننا بلسانه و قاتل معنا أعداءنا بيده فهو معنا في الجنة في درجتنا و من أحبنا بقلبه و أعاننا بلسانه و لم يقاتل معنا أعداءنا فهو أسفل من ذلك بدرجتين و من أحبنا بقلبه و لم يعنا بلسانه و لا بيده فهو في الجنة.»

«كسي كه ما را قلبا دوست داشته باشد و با زبان و گفتارش به ما كمك كند و همراه ما عليه دشمنانمان بجنگد، پس او در بهشت همراه ما در درجه‌ ماست و كسي كه ما را قلبا دوست داشته باشد و ما را با زبان و گفتارش ياري كند ولي همراه ما عليه دشمنانمان نجنگد، پس او در بهشت دو درجه پايين‌تر است و كسي كه ما را قلبا دوست داشته باشد ولي ما را با زبان و دست (و اعضاي) خود ياري نكند، پس او در بهشت است.»

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاى381هـ)، الخصال، ص 629، تحقيق، تصحيح وتعليق: علي أكبر الغفاري،‌ ناشر: منشورات جماعة المدرسين في الحوزة العلمية في قم المقدسة، سال چاپ 1403 ق – 1362 ش

بنا بر اين حديث، شيعيان يا محبان واقعي كساني هستند كه علاوه بر اظهار محبت به ائمه اطهار عليهم السلام در همه ابعاد عقيدتي، عملي و اخلاقي هماهنگ با آنان باشند. اينها در بهشت همجوار با اهل بيت عليهم السلام و داراي مقام بالايي هستند. ولي برخي محبّان اهل بيت عليهم السلام كساني هستند كه در ابعاد عملي و اخلاقي هماهنگ با ايشان نبوده و ممكن است به صفات رذيله اخلاقي يا گناهاني (اعم از حق الله يا حق الناس) مبتلا باشند. اين دسته ، پس از چشيدن سختيهايي در دنيا يا آخرت، به شفاعت اهل بيت عليهم السلام وارد بهشت خواهند شد ولي به نسبت مقدار پيروي آنها از ائمه عليهم السلام درجاتشان در بهشت متفاوت است.

نتيجه‌گيري

با توجه به مباحث پيش‌گفته معلوم گرديد که احاديث بخشش گناهان گريه کنندگان بر امام حسين عليه السلام معتبر است. اين بخشش بگونه‌اي که با عدالت پروردگار منافات نداشته باشد، شامل حق الناس نيز مي‌شود. نحوه بخشش در قالب فرآيند شفاعت اهل بيت عليهم السلام انجام مي‌شود و جبران کننده حق الناس است. فرآيند شفاعت در طي چند مرحله صورت مي‌گيرد و موجب پاک شدن از گناهان و آلودگيها مي‌شود: اين مراحل عبارتند از: 1) دنيا و فشارهاي دنيايي اعم از فقر و مريضی و هراس از حاکمان ظالم و ستم کشيدن از سوي آنها يا فشارها، شدائد و سختيهاي هنگام احتضار و مرگ. 2) سختيها و شدائد روز قيامت 3) حضور موقت در جهنم و چشيدن عذاب در آن.

بر اساس احاديث، کسي که به امامت ائمه اطهار عليهم السلام اعتقاد داشته و بر مصائب امام حسين عليه السلام گريسته باشد و در عين حال در دنيا مرتکب گناهاني شده باشد، با سختي کشيدن در يک يا چند مرحله از مراحل ياد شده از گناهان و آلودگيها پاک شده و اينگونه با شفاعت اهل‌بيت عليهم السلام وارد بهشت مي‌شود.



Share
* نام:
* پست الکترونیکی:
* متن نظر :
  

آخرین مطالب
پربحث ترین ها
پربازدیدترین ها