درس خارج فقه آیت الله حسینی قزوینی (دام عزه)-سال نوزدهم
(جلسه هفدهم 08 08 1401)
موضوع: احتجاج حضرت علی علیه السلام به غدیر خم
اللهم صل علی محمدٍ وآل محمد وعجل فرجهم اعوذ بالله من الشیطان الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین و هو خیر ناصر و معین الحمدلله والصلاة علی رسول الله وعلی آله آل الله لاسیما علی مولانا بقیة الله واللعن الدائم علی اعدائهم اعداء الله إلی یوم لقاء الله، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّه، وَ أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِباد حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکیل نِعْمَ الْمَوْلى وَ نِعْمَ النَّصیر
آن امامت (بدون وساطت فیض)، از امامت می افتد مثل این که ساختمان چهار تا دیوار دارد یکی از دیوارهایش را برداریم، چهار تا ستون دارد یکی از ستون هایش را ما برداریم. بحث وساطت در فیض است.
«إِرَادَةُ الرَّبِّ فِی مَقَادِیرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَیْکُمْ وَ تَصْدُرُ مِنْ بُیُوتِکُم»
الکافی (ط - الإسلامیة)، نویسنده: کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، ناشر: دار الکتب الاسلامیة، ج4، ص577، بَابُ زِیَارَةِ قَبْرِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ (علیه السلام)، ح2
«بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَ بِکُمْ یُمْسِکُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِکُمْ یُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ یَکْشِفُ الضُّر بِکُمْ فَتَحَ اللَّهُ، وَ بِکُمْ یَخْتِمُ اللَّه»
المزار الکبیر (لابن المشهدی)؛ نویسنده: ابن مشهدى، محمد بن جعفر، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، محقق/ مصحح: قیومى اصفهانى، ص532
این ها واسطه فیض هستند. دوم این که ائمه (علیهم السلام) واسطه و وسیله هدایت هستند.
(إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَلِکُلِّ قَوْمٍ هَادٍ)
تو فقط بیم دهنده‌ای! و برای هر گروهی هدایت کننده‌ای است.
سوره رعد (13): آیه 7
بعد حضرت فرمود من منذر هستم تو هاد هستی، بیش از دویست تا روایت شیعه و سنی دارد. مسئله سوم اقامه عدل و رفع ظلم است. به هر نحوی باشد حالا امام حکومت تشکیل بدهد یا تشکیل ندهد امام مبسوط الید باشد یا مبسوط الید نباشد.
ما می بینیم در زمان خلفای راشدین موارد متعددی است که امیرالمؤمنین برای رفع ظلم اقدام کرده است. زن حامله را دارند رجم می کنند حضرت می آید اقدام می کند می گوید این زن گناهکار است بچه در شکم او گناهی نکرده است.
دیوانه را دارند رجم می کنند می گوید:
«رُفِعَ عَنْ أُمَّتِی تِسْعٌ الْخَطَأُ وَ النِّسْیَانُ وَ مَا أُکْرِهُوا عَلَیْهِ وَ مَا لَا یَعْلَمُونَ وَ مَا لَا یُطِیقُونَ وَ مَا اضْطُرُّوا إِلَیْهِ وَ الْحَسَدُ وَ الطِّیَرَةُ وَ التَّفَکُّرُ فِی الْوَسْوَسَةِ فِی الْخَلْقِ مَا لَمْ یَنْطِقْ بِشَفَةٍ وَ لَا لِسَانٍ.»
تحف العقول عن آل الرسول (صلى الله علیه و آله)؛ ابن شعبه حرانى، حسن بن على، محقق/ مصحح: غفارى، على اکبر، ناشر: جامعه مدرسین، ص50
«أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ الْقَلَمَ رُفِعَ عن الْمَجْنُونِ»
الجامع الصحیح المختصر؛ اسم المؤلف: محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256، دار النشر: دار ابن کثیر , الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة: الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا، ج6، ص2499، ح3998، باب: بَاب لَا یُرْجَمُ الْمَجْنُونُ
پس یکی از وظایف امام رفع و دفع ظلم از مردم است، اقامه عدل است. نکته بعدی تأسیس حکومت اسلامی است قبلا هم روایتش را خواندیم
« إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَدَّبَ نَبِیَّهُ فَأَحْسَنَ أَدَبَهُ فَلَمَّا أَکْمَلَ لَهُ الْأَدَبَ قَالَ- إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ ثُمَّ فَوَّضَ إِلَیْهِ أَمْرَ الدِّینِ وَ الْأُمَّةِ لِیَسُوسَ عِبَادَهُ»
الکافی (ط - الإسلامیة)، نویسنده: کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، ناشر: دار الکتب الاسلامیة، ج1، ص216، بَابُ التَّفْوِیضِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ إِلَى الْأَئِمَّةِ ع فِی أَمْرِ الدِّین، ح4
«لِیَسُوسَ عِبَادَهُ» یا دارد:
«فِی وَصْفِ الْأَئِمَّةِ (علیهم السلام) أَنْتُمْ سَاسَةُ الْعِبَادِ»
مجمع البحرین؛ نویسنده: طریحی، فخر الدین بن محمد (تاریخ وفات مؤلف: 1085 ق)، محقق / مصحح: حسینى اشکورى، احمد، ناشر: مرتضوى، سال چاپ: 1375 ش، ج4، ص87
یا روایاتی که از امام رضا (سلام الله علیه) است. دو تا روایت خیلی ناب از امام رضا است که خیلی روایت عجیبی است دوستان این روایت را دقت کنند. از این دو تا روایت یک روایتش که صد در صد صحیح است.
روایت دیگرش را هم می شود از قرائن و شواهد صحت آن را درست کرد. خیلی روایت جامع و کاملی است که حضرت می گوید:
«إِنَّ الْإِمَامَةَ أَجَلُّ قَدْراً وَ أَعْظَمُ شَأْناً وَ أَعْلَى مَکَاناً وَ أَمْنَعُ جَانِباً وَ أَبْعَدُ غَوْراً مِنْ أَنْ یَبْلُغَهَا النَّاسُ بِعُقُولِهِمْ أَوْ یَنَالُوهَا بِآرَائِهِمْ أَوْ یُقِیمُوا إِمَاماً بِاخْتِیَارِهِمْ»
اصلا امامت خیلی فراتر از این است که بشر بتواند در انتخاب امام عرض اندام کند.
«إِنَّ الْإِمَامَةَ خَصَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا إِبْرَاهِیمَ الْخَلِیلَ (علیه السلام) بَعْدَ النُّبُوَّةِ وَ الْخُلَّةِ مَرْتَبَةً ثَالِثَةً...»
تا آن جایی که:
«فَلَمْ تَزَلْ فِی ذُرِّیَّتِهِ یَرِثُهَا بَعْضٌ عَنْ بَعْضٍ قَرْناً فَقَرْناً»
این اقایان می گویند امیر المؤمنین وصی انتخاب نکرد تا بحث این که امامت و خلافت میراثی نشود. نمی دانم این آقایان اصلا قرآن خوانده اند یا نخوانده اند. این واژه و کلمه ذریه را در قرآن شما سرچ کنید نسبت به انبیاء حضرت ابراهیم و غیر ایشان که ما ذریه آن ها را بعد از آن ها امام قرار دادیم.
حضرت ابراهیم می گوید:
(وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّیتِی قَالَ لَا ینَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ)
(به خاطر آورید) هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود. و او به خوبی از عهده این آزمایشها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من (نیز امامانی قرار بده!)» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمکاران نمی‌رسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقامند)».
سوره بقره (2): آیه 124
(وَمِنْ ذُرِّیتِی قَالَ لَا ینَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ)؛ یعنی خود حضرت می گوید این نبوت به ذریه من هم برسد، بحث ارث و میراث نیست بحث این است که خدای عالم همان طوری که نبوت را جعل می کند، امامت را هم جعل می کند.
(یا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاکَ خَلِیفَةً فِی الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَینَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَى فَیضِلَّکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِینَ یضِلُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ بِمَا نَسُوا یوْمَ الْحِسَابِ)
ای داوود! ما تو را خلیفه و (نماینده خود) در زمین قرار دادیم؛ پس در میان مردم بحق داوری کن، و از هوای نفس پیروی مکن که تو را از راه خدا منحرف سازد؛ کسانی که از راه خدا گمراه شوند، عذاب شدیدی بخاطر فراموش کردن روز حساب دارند!
سوره ص (38): آیه 26
(إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا)؛ (قالَ وَمِنْ ذُرِّیتِی) تفاوتی ندارد بین این که پیغمبر باشد یا امام باشد. بعد جالبش این جا است
«إِنَّ الْإِمَامَةَ زِمَامُ الدِّینِ وَ نِظَامُ الْمُسْلِمِینَ وَ صَلَاحُ الدُّنْیَا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِینَ إِنَّ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِی»
تا:
«وَ إِمْضَاءُ الْحُدُودِ وَ الْأَحْکَامِ وَ مَنْعُ الثُّغُورِ وَ الْأَطْرَافِ الْإِمَامُ یُحِلُّ حَلَالَ اللَّهِ وَ یُحَرِّمُ حَرَامَ اللَّهِ وَ یُقِیمُ حُدُودَ اللَّهِ وَ یَذُبُّ عَنْ دِینِ اللَّه»
الکافی (ط - الإسلامیة)، نویسنده: کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، ناشر: دار الکتب الاسلامیة، ج1، ص199، بَابٌ نَادِرٌ جَامِعٌ فِی فَضْلِ الْإِمَامِ وَ صِفَاتِه، ح1
این ها همه نشان می دهد که امامت یکی از ویژگی ها است، تأسیس حکومت و اجرای حدود و دیات است. وظیفه امام این است، از شئونات امام این است. اگر ما این را از امام حذف کردیم دیگر امامی که اهل بیت معین کردند خدا معین کرده است نیست این امام ساختگی فکر ما است.
روایت دیگری هم هست این روایت صد در صد صحیح است زیرا این نوع سخن، سخنی نیست که غیر از امام ساخته باشد ضعیف هم که باشد به تعبیر امام راحل (رضوان الله علیه) بعضی از متون است که خود متن دلالت می کند که از امام صادر شده است. الفاظ خودش دلالت می کند که من از امام صادر شده ام.
در رابطه با مصباح الشریعه نظر حضرت امام همین است درست است سند ندارد ولی متن کتاب مصباح الشریعه دلالت می کند که از غیر معصوم همچنین تعابیری ساخته نیست.
باز روایت بعدی در کتاب کافی جلد 1 صفحه 203 علامه مجلسی هم در مرآة العقول جلد 2 صفحه 203 می گوید روایت صحیح است. این جا هم باز همان تعابیر آمده است.
«لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى نَصَبَ الْإِمَامَ عَلَماً لِخَلْقِهِ وَ جَعَلَهُ حُجَّةً عَلَى أَهْلِ مَوَادِّهِ وَ عَالَمِه»
تا آن جایی که می گوید:
«وَ إِمَاماً قَیِّماً»
امامی که قوام جامعه اسلامی به او است.
آیا قوام جامعه اسلامی یعنی امام معنوی؟! نمی دانم چه فکر می کنند؟
«فَالْإِمَامُ هُوَ الْمُنْتَجَبُ الْمُرْتَضَى وَ الْهَادِی الْمُنْتَجَى وَ الْقَائِمُ الْمُرْتَجَى اصْطَفَاهُ اللَّهُ بِذَلِک اخْتَارَهُ بِعِلْمِه ِ مَعْصُوماً مِنَ الزَّلَّاتِ مَصُوناً عَنِ الْفَوَاحِشِ کُلِّهَا مَعْرُوفاً بِالْحِلْمِ وَ الْبِرِّ فِی یَفَاعِهِ مَنْسُوباً إِلَى الْعَفَافِ وَ الْعِلْمِ وَ الْفَضْلِ عِنْدَ انْتِهَائِهِ مُسْنَداً إِلَیْهِ أَمْرُ وَالِدِهِ صَامِتاً عَنِ الْمَنْطِقِ فِی حَیَاتِهِ فَإِذَا انْقَضَتْ مُدَّةُ وَالِدِهِ إِلَى أَنِ انْتَهَتْ بِهِ مَقَادِیرُ اللَّهِ إِلَى مَشِیئَتِهِ وَ جَاءَتِ الْإِرَادَةُ مِنَ اللَّهِ فِیهِ إِلَى مَحَبَّتِهِ وَ بَلَغَ مُنْتَهَى مُدَّةِ وَالِدِهِ ع فَمَضَى وَ صَارَ أَمْرُ اللَّهِ إِلَیْهِ مِنْ بَعْدِهِ وَ قَلَّدَهُ دِینَهُ وَ جَعَلَهُ الْحُجَّةَ عَلَى عِبَادِهِ وَ قَیِّمَهُ فِی بِلَادِهِ وَ أَیَّدَهُ بِرُوحِهِ وَ آتَاهُ عِلْمَهُ وَ أَنْبَأَهُ فَصْلَ بَیَانِهِ وَ اسْتَوْدَعَهُ سِرَّهُ وَ انْتَدَبَهُ لِعَظِیمِ أَمْرِهِ وَ أَنْبَأَهُ فَضْلَ بَیَانِ عِلْمِهِ وَ نَصَبَهُ عَلَماً لِخَلْقِهِ وَ جَعَلَهُ حُجَّةً عَلَى أَهْلِ عَالَمِهِ وَ ضِیَاءً لِأَهْلِ دِینِهِ وَ الْقَیِّمَ عَلَى عِبَادِهِ رَضِیَ اللَّهُ بِهِ إِمَاماً لَهُمُ اسْتَوْدَعَهُ سِرَّهُ وَ اسْتَحْفَظَهُ عِلْمَهُ وَ اسْتَخْبَأَهُ حِکْمَتَهُ وَ اسْتَرْعَاهُ لِدِینِهِ وَ انْتَدَبَهُ لِعَظِیمِ أَمْرِهِ وَ أَحْیَا بِهِ مَنَاهِجَ سَبِیلِهِ وَ فَرَائِضَهُ وَ حُدُودَهُ فَقَامَ بِالْعَدْلِ عِنْدَ تَحَیُّرِ أَهْلِ الْجَهْلِ وَ تَحْیِیرِ أَهْلِ الْجَدَلِ بِالنُّورِ السَّاطِع»
الکافی (ط - الإسلامیة)، نویسنده: کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، ناشر: دار الکتب الاسلامیة، ج1، ص204، بَابٌ نَادِرٌ جَامِعٌ فِی فَضْلِ الْإِمَامِ وَ صِفَاتِه، ح2
یعنی این تعابیر داد می زند بر این که یکی از شئونات امام تأسیس حکومت و اجرای احکام الهی از حدود و دیات و دیگر مسائل است. در این هیچ شک و شبهه ای نیست هم آیات دلالت می کند و هم روایات ما صراحت دارد.
حالا ما بیاییم بگوییم بله روایاتی که است:
«علی خلیفتی من بعدی، و ولیّکم بعدی»
دلائل الصدق لنهج الحق؛ نویسنده: مظفر نجفى، محمد حسن، تاریخ وفات مؤلف: 1334 ش، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، ناشر: موسسة آل البیت، ج6، ص55
«أنت ولی کل مؤمن بعدی ومؤمنة...»
المستدرک على الصحیحین؛ اسم المؤلف: محمد بن عبدالله أبو عبدالله الحاکم النیسابوری الوفاة: 405 هـ، دار النشر: دار الکتب العلمیة - بیروت - 1411هـ - 1990م، الطبعة : الأولى، تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، ج 3، ص 143، ح 4652
یعنی امامت معنوی!
پرسش:
استاد، به تعبیر دیگری منظور از امام معنوی نمی شود ولایت تکوینی باشد
پاسخ:
نه، آقایان امامت معنوی می گویند و امامت تکوینی را اصلا قبول ندارند اصلا در این فاز نیستند این ها جزء علمای ابرار هستند حتی می گوید اگر کسی بگوید امام معجزه دارد من می گویم تو مالیخولیایی گرفتی در این حد است.
یک نفر از آقایانی که پای درس این آقایان نشستند حاضر نیست اعتراض کند که این حرف ها چه است دارید می زنید؟ بدبختی ما این جا است می گوید من 20 سال این حرف ها را می زنم هیچ اتفاقی نیفتاده است.
ببینید بحث امامت معنوی یک بحثی است که صوفی ها دارند که آن بحث طریقت و تزکیه نفس است آقایان یک برنامه ای دارند عرفای ما هم همچنین کارهایی دارند.
مثلاً مرحوم قاضی (رضوان الله تعالی علیه) یا استادشان مرحوم شوشتری، مرحوم کربلایی، مرحوم ملا حسینقلی همدانی، مرحوم بهاری، آقای طباطبایی، مرحوم آقای پهلوانی و ... یک سری سلوکی دارند آقا کسی بخواهد به مقامات بالا برسد باید یک سیر و سلوکی داشته باشد گناه نکند واجبات را انجام بدهد مستحبات را انجام بدهد از مکروهات اجتناب کند فلان ذکر را بگوید مثلاً روزی هزار بار یا حی یا قیوم بگوید ده هزار بار یا رحمان و یا رحیم بگوید.
این ها را به عنوان یک رهبری معنوی می گویند خود صوفی ها می گویند یک عده شان می گویند سیر و سلوک مان به امام رضا می رسد، یک عده شان هم معتقد هستند به حضرت امیر می رسد که ما هیچ دلیلی برای این نداریم که این ها یک همچنین برنامه هایی داشته باشند.
ائمه (علیهم السلام) دستوراتی برای کل مردم دادند که همان ترک محرمات اول اتیان واجبات مرحله دوم اگر کسی همین دو تا مسئله را انجام بدهد (کاری اساسی کرده است).
مستحبات و این ها هم آن پیاز داغ مسئله است این ها را اگر کسی انجام داد یقیناً:
رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند/ بنگر که تا چه حد است مقام آدمیت.
دو تا بیشتر نیست یک تعبیری امام راحل (رضوان الله تعالی علیه) دارد این را احتمال می دهم در چهل حدیث شان دارد بحث منازل سائرین را مطرح می کند می گوید بعضی ها کتاب نوشتند به اسم هزار میدان، هزار میدان باید مال قیصری باید باشد که هزار منزل هست تا انسان به مقام فناء فی الله برسد.
بعضی ها صد منزل دارند، منازل السائرین حاج عبدالله انصاری کتاب خوبی است اگر دوستان مطالعه کنند به شرطی که آن حرف هایی که یک مقداری بی ربط است خیلی زیاد گوش ندهند. کتاب واقعاً خیلی خوبی است ما هم خدمت آیت الله شاه آبادی 8 سال خارج منازل السائرین را افتخار داشتیم تلمذ کردیم.
صد منزل است از منزل یقظه می گیرد تا به منزل فناء فی الله برسد. اگر واقعاً کسی بتواند بخواند و عمل هم بکند خوب است و انحرافاتش نسبت به افراد دیگر خیلی کمتر است.
یا مولوی می گوید 7 منزل است:
هفت شهر عشق را عطار گشت/ ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم!
امام (راحل) همه این ها را نقل می کند می گوید همه این ها حرف های بی اساس است. ما یک روایتی از ائمه نداریم که راه رسیدن به الله هفت مرحله دارد، صد مرحله دارد، هزار مرحله دارد. بین ما و خدا یک قدم بیشتر فاصله نیست قرآن می گوید:
(وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى)
و آن کس که از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوی باز دارد
سوره نازعات (79): آیه 40
این قدم اول، قدم دوم:
(فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِی الْمَأْوَى)
قطعا بهشت جایگاه اوست!
سوره نازعات (79): آیه 41
پای اول روی هوای نفس بگذار، پای دوم در کوی جانان با ملائکه همنشین شو این نکته، نکته ظریفی است آیات و روایات هم این را تأیید می کند و مشکل ترین مشکل اساسی ما این هست که ما تابع نفس هستیم.
من به دوستان توصیه می کنم حتماً و حتماً خطبه 220 نهج البلاغه را مطالعه کنند نه یک بار سی بار، چهل بار، پنجاه بار، صد بار شرح هایی که بر خطبه 220 نوشته اند این ها را ببینند ینعی سیر و سلوکی است که امیر المؤمنین در این جا آورده است.
یعنی راه رسیدن به یک مرحله ای که انسان از ملائکه بالاتر برود با اهل بیت، همنشین بشود
«قَدْ أَحْیَا عَقْلَهُ وَ أَمَاتَ نَفْسَهُ حَتَّى دَقَّ جَلِیلُهُ وَ لَطُفَ غَلِیظُهُ وَ بَرَقَ لَهُ لَامِعٌ کَثِیرُ الْبَرْقِ فَأَبَانَ لَهُ الطَّرِیقَ وَ سَلَکَ بِهِ السَّبِیلَ وَ تَدَافَعَتْهُ الْأَبْوَابُ إِلَى بَابِ السَّلَامَةِ وَ دَارِ الْإِقَامَةِ وَ ثَبَتَتْ رِجْلَاهُ بِطُمَأْنِینَةِ بَدَنِهِ فِی قَرَارِ الْأَمْنِ وَ الرَّاحَةِ بِمَا اسْتَعْمَلَ قَلْبَهُ وَ أَرْضَى رَبَّه»
نهج البلاغة (للصبحی صالح)؛ نویسنده: شریف الرضى، محمد بن حسین، ناشر: هجرت، محقق/ مصحح: فیض الاسلام، ص337، 220 و من کلام له (علیه السلام) فی وصف السالک الطریق إلى اللّه سبحانه
«قَدْ أَحْیَا عَقْلَهُ وَ أَمَاتَ نَفْسَهُ» بعد که نورهایی انسان می بیند از ناحیه خدای عالم تجلی می کند و این نورها مسیر انسان است تا به یک جاهای بالاتری می رسد این کاملاً واضح و روشن است اگر مراد از امامت معنوی این هست عرفاء و بزرگان هم این امامت را داشتند دیگر لازم نیست ما برای ائمه خودمان را به زحمت بیاندازیم بگوییم ائمه (علیهم السلام) امامت معنوی هم داشتند. تمام ادله ای که دال بر خلافت و وصایت است مراد امامت روحی است امامت معنوی است.
پرسش:
(....) مستقیم با ایشان صحبت شده و ایشان متذکر شدند یا خیر
پاسخ:
من با ایشان صحبت نکردم این را یکی از دوستان در سایت دیده بودند. این بحث شان روی سایت رفته من ندیدم در آثار ایشان هم باشد این مربوط به سایت بوده، در سایت این بحث را ایشان مطرح فرمودند
پرسش:
خودشان تکذیب نکردند؟
پاسخ:
بنا است ما یک نشستی در خدمت ایشان با بعضی از این آقایان داشته باشیم ولی هنوز ما موفق نشدیم. دانشنامه اهل بیت، متن کامل نشست "جایگاه غدیر در منابع اسلامی و گونه شناسی شبهات" این جا مطرح شده است.
این دانشنامه که آقایان دارند می نویسند نمی دانم می خواهند چه کار بکنند و چه چیزی در این دانشنامه آوردند باید گفت (انا لله وانا الیه راجعون) این جا دارد حجت الاسلام دکتر ناصر رفیعی و دکتر نعمت الله صفری فروشانی 15 شهریور 96 در سالن شهید صدر مجتمع آموزشی عالی امام خمینی برگزار شد.
دوستان این را این جا دیده بودند گفتند قضیه این چه است؟ ما البته دنبال بحث های آقای صفری بودیم دیدیم که ایشان مطرح می کند که چرا غدیر در مدینه مورد استناد امام علی قرار نگرفت و ایشان یک فرمایشی از مرحوم سید شرف الدین مطرح می کند که البته آقای صفری می گوید حرف آقای رفیعی از شرف الدین مورد قبول نیست رد می کند.
ایشان می گوید اولین باری که امام علی از غدیر دفاع کرد بعد از خلافتش بود. این فرمایش جناب آقای رفیعی است. چرا امام علی بعد از سقیفه از جریان غدیر دفاع نکرد؟ چرا حضرت زهرا و امام صادق (علیهم السلام) دفاع کردند؟ امام صادق خطبه خواند دفاع کرد.
پرسش:
این مال 5 سال پیش بود
پاسخ:
بله برای سال 96 تقریبا برای پنج سال قبل است.
در هر صورت...
یک مقداری دوستان باید روشن باشیم بارها عرض کردیم باید یک مقداری خودمان را برای پاسخگویی هر شبهه ای آماده کنیم. امروز وهابیت از یک طرف، اهل سنت افراطی از یک طرف، در اسرائیل کلاس هایی به نام شیعه شناسی گذاشتند این ها دارند کتاب های ما را مطالعه می کنند و نقاط ضعف کتاب های ما را بررسی می کنند در فضای مجازی این ها را منتشر می کنند و منافقین به همین شکل نیروهایی گذاشتند.
یک آماری داشتند سیصد و چند تا نیرو گذاشتند که شبانه روز کارشان تولید محتوا علیه شیعه و نظام جمهوری اسلامی است، این ها از یک طرف، بعضی از دوستان ما به خاطر عدم اطلاع مثل جناب آقای دکتر رفیعی را به هیچ وجه نمی توانیم (نستجیر بالله) متهم کنیم که مثلاً ایشان انحراف دارد.
بنده دیروز عرض کردم این مسائل چه بسا برای خود ما اتفاق بیافتد. من خدمت یکی از مراجع بزرگوار رسیدیم ایشان ما را به وحدت و ... خیلی توصیه می کرد مواظب باشید نسبت به مقدسات اهل سنت توهین نکنیم من یکی از کتاب هایشان را مطالعه ای داشتم تقریباً شاید 20 مورد عبارت های خیلی تند داشت. از من کسی سوال کند می گویم این طور عبارت ها خلاف شرع بیّن است و فتنه درست می کند و ایجاد درگیری بین شیعه سنی و تفرقه درست می کند و بر خلاف (وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ) و خلاف سیره امیر المؤمنین و اهل بیت است.
این ها را برای شان گفتم گفت فلانی در کتاب من این ها هست گفتم حاج آقا صفحه اش این است یک مقداری نگاه کرد گفت از دستم در رفته، گفت این ها را به ما بدهید در چاپ بعدی حتماً این ها را اصلاح می کنیم.
بعضی وقت ها به این شکلی است یعنی انسان وقتی می نویسد تصور می کند که فقط مردم قم و تهران و تبریز این کتاب من را می خواهند بخوانند. ولی الان وقتی کتاب روی اینترنت می رود دیگر تمام دنیا (مشاهده می کنند) مرزها را رد می کند هر کسی که وارد فضای مجازی می شود این کتاب و مقاله ما را می خواند و چه بسا همین مقاله هم به زبان های مختلف ترجمه بشود.
لذا ما باید خیلی مراقب باشیم اخیراً یک کلیپی دوستان برای من از آیت الله العظمی بهجت (رضوان الله تعالی علیه) فرستاده بودند ایشان یک توصیه داشتند یک سالی خدمت ایشان بودیم خیلی استفاده کردیم.
یعنی یک سال محضر ایشان به اندازه هزار سال حوزه استفاده کردیم این حرف هایی که در حوزه و کتاب ها نمی شود پیدا کرد از محضر ایشان گرفتیم. ایشان توصیه اکیدش این بود صبح وقتی بیدار می شوید رو به قبله دست به سینه به حضرت ولی عصر که روح عالم هستی است و قوام عالم به اوست
«بِیُمْنِهِ رُزِقَ الْوَرَى وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الْأَرْضُ وَ السَّمَاء»
زاد المعاد- مفتاح الجنان؛ نویسنده: مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى (تاریخ وفات مؤلف: 1110 ق)، محقق / مصحح: اعلمى، علاءالدین، ناشر: موسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت 1423 ق، ص423
دست به سینه بگذارید سلام بدهید بگویید آقا جان دست من به دامن تو، من را از لغزش ها حفظ کن، این تعبیر ایشان است.
بعد ایشان می گوید می نشینید بگویید یا صاحب الزمان بر می خیزید بگویید یا صاحب الزمان تکان می خورید یا صاحب الزمان بگویید، شب هم که می خواهید بخوابید باز دست به سینه سلام بدهید که اگر این کار را کردید قطعاً شیطان اطراف شما نمی گردد گناهی از شما سر نمی زند.
باید امام شناسی مان یک مقداری قوی باشد ما وقتی یا صاحب الزمان، یا امام حسین می گوییم یکی از مشکلات اساسی ما این جاست تصور می کنیم آقا امام حسین یک موجودی است که یک روزی از حضرت امیر و حضرت زهرا به دنیا آمد پنجاه و اندی سال هم عمر کرد و روز عاشوراء هم شهید شد.
وقتی یا حسین می گوییم همه ذهن های ما آن جا می رود. یا صاحب الزمان می گوییم آن وجود جسمی حضرت ولی عصر در ذهن ما تداعی می کند و حال آن که روایتی که عرض کردم صد در صد صحیح است کافی، جلد 1، صفحه 144 از امام صادق در ذیل آیه شریفه:
(وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا)
و برای خدا، نام های نیک است؛ خدا را به آن (نام ها) بخوانید!
سوره اعراف (7): آیه 180
فرمود:
«نَحْنُ وَ اللَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى»
قسم به خدا ما اسماء حسنای الهی هستیم
الکافی (ط - الإسلامیة)؛ نویسنده: کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، محقق/ مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، ج1، ص144
اگر این باشد دیروز داشتم نگاه می کردم شاید 50 روایت که در ذیل آیه شریفه:
(کُلُّ شَیءٍ هَالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ)
همه چیز جز ذات (پاک) او فانی می شود
سوره قصص (28): آیه 88
امام صادق می فرماید:
«وَ نَحْنُ وَجْهُ اللَّهِ الَّذِی یُؤْتَى مِنْهُ»
بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم؛ نویسنده: صفار، محمد بن حسن، مصحح: کوچه باغى، محسن بن عباسعلى، ناشر: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ج1، ص66، باب فی الأئمة من آل محمد (علیهم السلام) أنهم وجه الله الذی ذکره فی الکتاب، ح6
«نَحْنُ وَجْهُ اللَّهِ الَّذِی لَا یَهْلِکُ.»
التوحید( للصدوق)؛ نویسنده: ابن بابویه، محمد بن على، (وفات مؤلف: 381 ق)، محقق / مصحح: حسینى، هاشم، ناشر: جامعه مدرسین، ص150
دیدم امام (رضوان الله تعالی علیه) در شرح دعای سحرشان، گمانم در:
«اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَشِیَّتِکَ کُلِّهَا»
می گوید ائمه (علیهم السلام) که مشیّت مطلقه خدا هستند خدای عالم
«إنّ اللهَ خَلَقَ الْمَشِیَّةَ بِنَفْسِهَا وَخَلَقَ الْأَشْیَاءَ بِالْمَشِیَّةِ»
امام صادق فرمود:
«فهم خاصّة الله ... و قدرة الربّ و مشیّته»
المجلسی، محمد باقر _متوفاى1111ق_، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج25، ص 174، تحقیق: محمد الباقر البهبودی، ناشر: مؤسسة الوفاء - بیروت - لبنان، الطبعة: الثانیة المصححة، 1403هـ - 1983م.
یا دارد:
«قُلُوبُنَا أَوْعِیَةٌ لِمَشِیَّةِ اللَّه»
الغیبة (للطوسی)/ کتاب الغیبة للحجة؛ نویسنده: طوسى، محمد بن الحسن، ناشر: دار المعارف الإسلامیة، محقق/ مصحح: تهرانى، عباد الله و ناصح، على احمد، ص247
و بعد ایشان به این فراز دعای ندبه استناد می کند
«أَیْنَ وَجْهُ اللَّهِ الَّذِی إِلَیْهِ یَتَوَجَّهُ الْأَوْلِیاء»
إقبال الأعمال (ط - القدیمة)؛ ابن طاووس، على بن موسى، محقق/ مصحح: ندارد ناشر: دار الکتب الإسلامیه، ج1، ص509
فردی مانند حضرت امام می آید با این تعبیر می گوید: «أَیْنَ وَجْهُ اللَّهِ الَّذِی إِلَیْهِ یَتَوَجَّهُ الْأَوْلِیاء» یک مقداری این ها را ان شاء الله دقت کنیم از خدا بخواهیم معرفت به ما بدهد اگر کسی معرفت پیدا کرد دو رکعت نماز با معرفت افضل از هفتاد هزار سال عبادت بدون معرفت است.
همان طوری که الان ما با شما صحبت می کنیم چطور شما دارید صدای من را می شنوید شما هم صحبت می کنید من می شنوم در این حد بیش از این نه. وقتی با خدا نماز می خوانیم احساس کنیم که او ما را می بیند صدای ما را هم می شنود جواب ما را هم عنایت می کند می دهد.
مادامی که ما به این مرحله در حال نماز نرسیدیم این که خدا ما را می بیند صدای ما را می شنود و محیط بر ما هست به این جا نرسیدیم این نمازها هیچ!، وقتی به عالم برزخ می رویم می بینیم هیچ خبری از نماز و روزه نیست می گوید این ها که خوانده بودی همه )هَباءً مَنْثُورا) بوده نماز نبوده است.
از امیر المؤمنین سوال می کنند ما این همه دعا می کنیم دعای ما به اجابت نمی رسد می گوید:
«لِأَنَّکُمْ تَدْعُونَ مَنْ لَا تَعْرِفُون»
خدایی را می خوانید که نمی شناسید!
فلاح السائل و نجاح المسائل؛ نویسنده: ابن طاووس، على بن موسى (تاریخ وفات مؤلف: 664 ق)، محقق / مصحح: ندارد، ناشر: بوستان کتاب، قم: 1406ق، ص107
به قول یکی از آقایان می گفت:
(أَلَمْ یعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یرَى)
آیا او ندانست که خداوند (همه اعمالش را) می‌بیند؟!
سوره علق (96): آیه 14
(أَلَمْ یعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یرَى)؛ دوربین خدا است همیشه بالای سر ما است تکان می خوریم، فکر می کنیم خدای عالم از تمام افکار ما، نیّات ما، ظاهر ما، باطن ما، گذشته ما، آینده ما همه با خبر هست و همه چیزمان هم به دست اوست.
«یَا سَیِّدِی فِیمَا یَکُونُ مِنِّی إِلَى آخِرِ عُمُرِی مِنْ سَرِیرَتِی وَ عَلَانِیَتِی وَ بِیَدِکَ لَا بِیَدِ غَیْرِکَ زِیَادَتِی وَ نَقْصِی وَ نَفْعِی وَ ضُرِّی»
ابن طاووس، رضی الدین علی بن موسی بن جعفر السید ابن طاووس (متوفای664هـ)، الاقبال باالاعمال الحسنة ، ج3، ص296، تحقیق: جواد القیومی الاصفهانی، ناشر : مکتب الإعلام الإسلامی، الطبعة الأولى
مناجات شعبانیه است.
آغاز بحث...
دیروز در رابطه با بحث غدیر صحبت داشتیم، شبهه ای در فضای مجازی مطرح شده که البته این شبهه خیلی زیاد در فضای مجازی مطرح است مخصوصاً که این طیف مصطفی طباطبایی و برقعی این مطالب را مطرح می کنند و عابدینی در اصفهان مفصل این مباحث را مطرح می کنند باید دقت کنیم که این جواب ها کاملاً آماده باشد.
ما باید در کامپیوتر طوری دسته بندی کنیم که اگر یک سوالی شد یا یک جلسه ای داشتیم می خواهیم برویم در این زمینه صحبت کنیم دیگر معطل نشویم.
بحثی که دوستان داشتند این که خیلی زیاد چشم آقایان را گرفته تعابیری است که مسند احمد دارد معمولاً در منبرها هم آقایان خیلی این را مطرح می کنند حدیث 19302 چاپ مؤسسه رسالت بیروت چون مسند احمد چهار پنج تا چاپ دارد هشت جلدی و نُه جلدی دارد شرحی که شعیب الأرنؤوط که یکی از شخصیت های بلند آوازه وهابی ها است دارد نزدیک به 50 یا 53 جلد است مؤسسه رسالت بیروت هم چاپ کرده در صفحه 55 که:
«حدثنا عبد اللَّهِ حدثنی أبی ثنا حُسَیْنُ بن مُحَمَّدٍ وأبو نُعَیْمٍ الْمَعْنَى قَالاَ ثنا فِطْرٌ عن أبی الطُّفَیْلِ جَمَعَ علی رضی الله عنه الناس فی الرَّحَبَةِ ثُمَّ قال لهم أَنْشُدُ اللَّهَ کُلَّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ سمع رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم یقول یوم غَدِیرِ خُمٍّ ما سمع لَمَّا قام فَقَامَ ثَلاَثُونَ مِنَ الناس وقال أبو نُعَیْمٍ فَقَامَ نَاسٌ کَثِیرٌ فَشَهِدُوا حین أَخَذَهُ بیده فقال لِلنَّاسِ أَتَعْلَمُونَ انى أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ من أَنْفُسِهِمْ قالوا نعم یا رَسُولَ اللَّهِ قال من کنت مَوْلاَهُ فَهَذَا مَوْلاَهُ اللهم وَالِ من وَالاَهُ وَعَادِ من عَادَاهُ قال فَخَرَجْتُ وَکَأَنَّ فی نفسی شَیْئاً فَلَقِیتُ زَیْدَ بن أَرْقَمَ فقلت له انى سمعت عَلِیًّا رضی الله عنه یقول کَذَا وَکَذَا قال فما تُنْکِرُ قد سمعت رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم یقول ذلک له»
مسند الإمام أحمد بن حنبل؛ اسم المؤلف: أحمد بن حنبل أبو عبدالله الشیبانی الوفاة: 241، دار النشر: مؤسسة قرطبة – مصر، ج4، ص370، ح 19314 (نرم افزار الجامع الکبیر)
«جَمَعَ علی رضی الله عنه الناس فی الرَّحَبَةِ» در رابطه با رحبه آن روز عرض کردم دو معنا است یکی حیاط مسجد است این یک بحث است دیگر این که رحبه یک مکانی در دو سه کیلومتری خارج کوفه است.
ظاهر قضیه این است که در هر دو بوده ما رساله دکترایمان را در دانشگاه الحره هلند می نوشتیم آن جا همه این ها را برای پاسخ به شبهات جمع کردیم احساس کردم از لا به لای روایات مناشده حضرت در دو مرحله در دو جا مردم را قسم داده که شما را به خدا هر کس از رسول اکرم در غدیر هر چه شنیده برخیزد و شهادت بدهد.
ولی به صورت مطلق انصرافش مال مسجد کوفه است همان حیاط مسجد آقایانی که مشرف شدند دیدند حیاط مسجد کوفه تقریباً شاید از کل مسجد اعظم، شبستان ها و حیاطش بزرگتر است است می گوید در رحبه که همان مسجد هست.
« قَالَ لَهُمْ أَنْشُدُ اللَّهَ کُلَّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ سمع رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم یقول یوم غَدِیرِ خُمٍّ ما سمع لَمَّا قام فَقَامَ ثَلاَثُونَ مِنَ الناس»
سی نفر بلند شدند.
«وقال أبو نُعَیْمٍ فَقَامَ نَاسٌ کَثِیرٌ فَشَهِدُوا حین أَخَذَهُ بیده فقال لِلنَّاسِ»
ابو نعیم اصفهانی می گوید نه «ناسٌ کثیر» جمعیت زیادی بلند شدند و گفتند بله پیغمبر فرمود:
«أَتَعْلَمُونَ انى أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ من أَنْفُسِهِمْ»
باز هم اولی بالمؤمنین بحث سیاست پیغمبر است نه بحث هدایت پیغمبر. قبلاً از علمای شیعه و اهل سنت مثل بیضاوی، زمخشری عرض کردیم می گوید:
«النَّبِی أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ فی امر دینهم ودنیاهم وآخرتهم»
چه در امر دینی، چه در امر دنیوی، چه در امر اخروی (النَّبِی أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ)، این زیر بنای حکومت سیاسی و ولایت تشریعی برای نبی مکرم است.
«قالوا نعم یا رَسُولَ اللَّهِ قال من کنت مَوْلاَهُ فَهَذَا مَوْلاَهُ اللهم وَالِ من وَالاَهُ وَعَادِ من عَادَاهُ»
بعد راوی می گوید:
«فَخَرَجْتُ وَکَأَنَّ فی نفسی شَیْئاً فَلَقِیتُ زَیْدَ بن أَرْقَمَ فقلت له»
وقتی این را از ابو طفیل عامر ابن واثله شنیدم پیش زید ابن ارقم رفتم به او گفتم:
«إنى سمعت عَلِیًّا رضی الله عنه یقول کَذَا وَکَذَا»
دیدم علی در رحبه این طور می گوید
«قال فما تُنْکِرُ»
چرا انکار می کنی؟
«قد سمعت رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم یقول ذلک له»
روایت می گوید:
«إسنادُه صحیحٌ رجالُهُ ثقاتٌ رجال الشیخین»
باز مجمع الزوائد هیثمی همین روایت را می آورد در جلد 9، صفحه 140
«وعن أبی الطفیل قال جمع علی الناس فی الرحبة ثم قال لهم أنشد بالله کل امرئ مسلم سمع رسول الله صلى الله علیه وسلم یقول یوم غدیر خم ما قال لما قام فقام إلیه ثلاثون من الناس قال أبو نعیم فقام ناس کثیر فشهدوا حین أخذ بیده فقال أتعلمون أنی أولى بالمؤمنین من أنفسهم قالوا بلى یا رسول الله قال من کنت مولاه فهذا مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه قال فخرجت کأن فی نفسی شیئا فلقیت زید بن أرقم فقلت له إنی سمعت علیا یقول کذا وکذا قال فما تنکر قد سمعت رسول الله صلى الله علیه وسلم یقول ذلک»
ایشان بعد از این که روایت را می آورد می گوید:
«رواه أحمد ورجاله رجال الصحیح غیر فطر بن خلیفة وهو ثقة»
مجمع الزوائد ومنبع الفوائد؛ اسم المؤلف: علی بن أبی بکر الهیثمی الوفاة: 807، دار النشر: دار الریان للتراث/دار الکتاب العربی - القاهرة , بیروت – 1407، ج 9، ص 104
باز روایت دیگری می آورد. و البانی با این که بنایش تضعیف روایات مربوط به فضائل امیر المؤمنین است یعنی یک وهابی تمام عیار است در کتاب سلسلة الأحادیث ضعیفه اش خیلی از روایاتی که حاکم و دیگران تصحیح کردند ایشان به یک نوعی تضعیف کرده است. ولی به این جا که رسیده در جلد 4، صفحه 331 وقتی این مناشده را می آورد می گوید:
«قلت إسناده صحیح علی شرط البخاری»
مفصل هست در مسند احمد، روایت دیگری در جای دیگر می آورد همین تعبیر است یک جا دارد که شش تا شش تا آمدند شهادت دادند.
یک نکته ای هست آن روز یکی از دوستان هم اشاره داشتند که بعضی از افراد بلند نشدند کتمان کردند امیر المؤمنین این ها را نفرین کرد، این نکته خیلی ظریفی است این ها را مفصل جمع کردیم، من ندیدم از آقایانی که در مورد غدیر کار کردند به این شکل جمع شده باشد.
باز در مسند احمد داریم:
«حدثنا عبد اللَّهِ ثنا أَحْمَدُ بن عُمَرَ الوکیعی ثنا زَیْدُ بن الْحُبَابِ ثنا الْوَلِیدُ بن عُقْبَةَ بن نِزَارٍ العنسی حدثنا سِمَاکُ بن عُبَیْدِ بن الْوَلِیدِ العبسی قال دَخَلْتُ على عبد الرحمن بن أبی لَیْلَى فحدثنی انه شَهِدَ عَلِیًّا رضی الله عنه فی الرَّحَبَةِ قال أَنْشُدُ اللَّهَ رَجُلاً سمع رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم وَشَهِدَهُ یوم غَدِیرِ خُمٍّ الا قام وَلاَ یَقُومُ الا من قد رَآهُ فَقَامَ اثْنَا عَشَرَ رَجُلاً فَقَالُوا قد رَأَیْنَاهُ وَسَمِعْنَاهُ حَیْثُ أَخَذَ بیده یقول اللهم وَالِ من وَالاَهُ وَعَادِ من عَادَاهُ وَانْصُرْ من نَصَرَهُ وَاخْذُلْ من خَذَلَهُ فَقَامَ إِلاَّ ثَلاَثَةً لم یَقُومُوا فَدَعَا علیهم فَأَصَابَتْهُمْ دَعْوَتُهُ»
مسند الإمام أحمد بن حنبل؛ اسم المؤلف: أحمد بن حنبل أبو عبدالله الشیبانی الوفاة: 241، دار النشر: مؤسسة قرطبة – مصر، ج1، ص119، ح 964
عزیزان خوب دقت کنند می گوید حضرت قسم داد بلند شدند
«إِلاَّ ثَلاَثَةً لم یَقُومُوا»
جز 3 نفر بلند نشدند از آن های که در غدیر بودند
«فَدَعَا علیهم»
حضرت نفرین کرد
«فَأَصَابَتْهُمْ دَعْوَتُهُ» »
نفرین امیر المؤمنین این 3 نفر را گرفت.
ایشان این جا اسم نبرده است.
بلاذری در انساب الأشراف در جلد 1، صفحه 289 دارد:
«علیّ على المنبر: نشدت الله رجلاً سمع رسول الله صلى الله علیه وسلم یقول یوم غدیر خمّ: " اللهّم وال من والاه وعاد من عاداه " . إلا قام فشهد، وتحت المنبر أنس بن مالک والبراء بن عازب، وجریر بن عبد الله، فأعادها فلم یجبه أحد فقال: اللهم من کتم هذه الشهادة وهو یعرفها فلا تخرجه من الدنیا حتى تجعل به آیة یعرف بها. قال: فبرص أنس، وعمی البراء، ورجع جریر أعرابیاً بعد هجرته؛ فأتى لاسراة فمات فی بیت أمّه بالسراة.»
أنساب الأشراف؛ اسم المؤلف: أحمد بن یحیى بن جابر البلاذری (المتوفى : 279هـ) الوفاة: 279، دار النشر: ، ج1، ص289
می گوید انس ابن مالک، براء ابن عازب، جریر ابن عبدالله پایین منبر بودند حضرت تکرار کرد گفت آن ها که در غدیر شنیدند برخیزند
«فلم یجبه أحد»
بعد حضرت فرمود:
«اللهم من کتم هذه الشهادة وهو یعرفها فلا تخرجه من الدنیا حتى تجعل به آیة یعرف بها»
یعنی یک بلایی به این ها بده که نشان دار باشند می گوید:
«فبرَصَ انس»
انس به بیماری برص که پوست لکه های سفید می گیرد مبتلا شد.
«وعمی البراء»
براء ابن عازب نابینا شد
«ورجع جریر أعرابیاً»
او هم به صورت دوران جاهلیت بر گشت. در رابطه با این که اعرابی چه هست؟ فتح الباری در جلد 1، صفحه 323 مفصل در رابطه دارد:
«قوله باب ترک النبی صلى الله علیه وسلم والناس الأعرابی اللام فیه للعهد الذهنی وقد تقدم أن الأعرابی واحد الأعراب وهم من سکن البادیة عربا کانوا أو عجما وإنما ترکوه یبول فی المسجد لأنه کان شرع فی المفسدة فلو منع لزادت إذ حصل تلویث جزء من المسجد فلو منع لدار بین أمرین إما أن یقطعه فیتضرر وإما أن لا یقطعه فلا یأمن من تنجیس بدنه أو ثوبه أو مواضع أخرى من المسجد»
فتح الباری شرح صحیح البخاری؛ اسم المؤلف: أحمد بن علی بن حجر أبو الفضل العسقلانی الشافعی الوفاة: 852، دار النشر: دار المعرفة - بیروت، تحقیق: محب الدین الخطیب، ج1، ص323
ولی ظاهر این هست که «رجعَ اعرابیاً» یعنی عقل و هوشش را از دست داد ابن قتیبه در کتاب المعارف خودش در مورد انس ابن مالک می گوید:
«أنس بن مالک کان بوجهه برص وذکر قوم أن علیا رضی الله عنه سأله عن قول رسول الله صلى الله علیه وسلم اللهم وال من والاه وعاد من عاداه فقال کبرت سنی ونسیت فقال له علی رضی الله عنه إن کنت کاذبا فضربک الله ببیضاء لا تواریها العمامة»
المعارف؛ اسم المؤلف: ابن قتیبة أبو محمد عبد الله بن مسلم الوفاة: 276هـ، دار النشر: دار المعارف - القاهرة، تحقیق: دکتور ثروت عکاشة، ج1، ص580
علی (علیه السلام) از انس سوال کرد و انس گفت:
«کبرت سنی ونسیت»
سن من بالا رفته فراموش کردم!
مگر می شود یک کسی حادثه غدیری که صد هزار، صد و بیست هزار جمعیت آن جا بود یک همچنین قضیه ای را فراموش بکند؟
انسان روز اولی که دبستان رفته تا آخر عمرش یادش است روز اولی که دبستان می رفت با چه وضعی می رفت چه حالی داشت روز اولش چگونه بوده گریه می کرده خوشحال بوده، به زور و ناراحتی بردند با دوستانش چطور بوده است؟ مسئله غدیر با این عظمت 3 شبانه روز آن جا بود و می گوید: «کبرت سنی ونسیت» حضرت فرمود:
«إن کنت کاذبا فضربک الله ببیضاء لا تواریها العمامة»
خدای عالم یک بیماری به تو بدهد که این عمامه نتواند بپوشاند!
زید ابن ارقم هم معجم کبیر طبرانی است در جلد 5 ایشان می گوید:
«حدثنا إِبْرَاهِیمُ بن نَائِلَةَ الأَصْبَهَانِیُّ ثنا إِسْمَاعِیلُ بن عَمْرٍو الْبَجَلِیُّ ثنا أبو إِسْرَائِیلَ الْمُلائِیُّ عَنِ الْحَکَمِ عن أبی سُلَیْمَانَ زَیْدِ بن وَهْبٍ عن زَیْدِ بن أَرْقَمَ قال نَاشَدَ عَلِیٌّ الناس فی الرَّحَبَةِ من سمع رَسُولَ اللَّهِ صلى اللَّهُ علیه وسلم یقول الذی قال له فَقَامَ سِتَّةَ عَشَرَ رَجُلا فَشَهِدُوا أَنَّهُمْ سَمِعُوا رَسُولَ اللَّهِ صلى اللَّهُ علیه وسلم یقول اللَّهُمَّ من کنت مَوْلاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ اللَّهُمَّ وَالِ من وَالاهُ وَعَادِ من عَادَاهُ قال زَیْدُ بن أَرْقَمَ فَکُنْتُ فِیمَنْ کَتَمَ فَذَهَبَ بَصَرِی وکان عَلِیٌّ رضی اللَّهُ عنه دَعَا على من کَتَمَ»
المعجم الکبیر؛ اسم المؤلف: سلیمان بن أحمد بن أیوب أبو القاسم الطبرانی الوفاة: 360، دار النشر: مکتبة الزهراء - الموصل - 1404 - 1983، الطبعة: الثانیة، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، ج5، ص171
«فَکُنْتُ فِیمَنْ کَتَمَ»
جزء کسانی بودم که کتمان کردم
«فَذَهَبَ بَصَرِی وکان عَلِیٌّ رضی اللَّهُ عنه دَعَا على من کَتَمَ»
بعد از آن هر وقت از زید ابن ارقم در مورد غدیر سوال می کرد مفصل می گفت یعنی بعد از این که نابینا شد هر وقت سوال می کردند می گفت بله ما در آن جا بودیم چه و چه بود حتی صحیح مسلم هم قضیه غدیر را از زید ابن ارقم نقل کرده است از این 120 تا صحابه از هیچ کس نیاورده از زید ابن ارقم آورده.
در اسد الغابه ابن اسیر جذری، جلد 3، صفحه 508 چند نفری رویش اضافه کرد دیگران ندارند.
«هانىءٍ قال أبو إسحاق : وحدثنی من لا أُحصی : أن علیاً نَشَد الناس فی الرَّحْبَة : مَنْ سَمِعَ قول رسول الله : ( من کنت مولاه فَعَلِیّ مولاه ، اللهم وال من والاه وعاد من عاداه ) . فقام نفر شهدوا أنهم سمعوا ذلک من رسول الله ، وکتم قوم ، فما خرجوا من الدنیا حتى عموا ، وأصابتهم آفة ، منهم: یزید بن ودیعة، وعبد الرحمن بن مُدْلِج»
أسد الغابة فی معرفة الصحابة؛ اسم المؤلف: عز الدین بن الأثیر أبی الحسن علی بن محمد الجزری الوفاة: 630هـ، دار النشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت / لبنان - 1417 هـ - 1996 م، الطبعة: الأولى، تحقیق: عادل أحمد الرفاعی، ج3، ص508، ح508
یزید ابن ودیعه، عبد الرحمان ابن مدلج می گوید این ها هم جزء کسانی بودند قضیه غدیر را کتمان کردند و هر دو هم نابینا شدند و با حالت نابینایی از دنیا رفتند.
مجموع کسانی که ما توانستیم به دست بیاوریم خیلی هم گشتیم غیر از این پنج شش نفر نتوانستیم پیدا کنیم شاید افراد دیگری هم بودند تاریخ ثبت نکرده است. ولی این ها نشان می دهد که این آقایان روی چه مسائل و قضایی بوده این در زمان حکومت حضرت امیر است اگر در حکومت خلفاء یا بنی امیه بود می گفتیم به خاطر ترس جانش است.
شهاب الدین زهری می گوید به قدری احادیث علی در سینه من هست که اگر یکی از این ها را منتشر کنم «لَقُتِلْتُ» من را می کشند حق هم دارد هیچ شک و شبهه ای در آن نیست. ولی همچنین شهامتی نداشت.
از آن طرف مثل میثم تمارها بالای دار دست و پایش را می برند خون فوران می کند کسی که شاهرگش را بزنند چه حالی پیدا می کند؟ کسی که دست و پایش را بریدند همان جا بالای دار می گوید مردم بیایید جمع بشوید همین چند لحظه ای که من این جا هستم از فضائل علی برای شما بگویم.
این ها یک عده ای بودند حجر ابن عدی، رشید هجری همین طور و قنبر همین طور آن ها که واقعاً پیشتازان مدافعین و شهدای ولایت بودند.
یک دفعه مثل شهاب الدین زهری می گوید در سینه من به قدری فضائل علی هست که اگر بگویم کشته خواهم شد.
یا یکی از آقایان می گوید من آرزو می کنم به من اجازه بدهند از اول صبح بعد از نماز صبح بالای منبر بروم از فضیلت علی بگویم و ظهر من را پایین بیاورند گردنم را بزنند.
اگر همچنین آرزویی داری بلند شو برو دیگر نیاز نیست بیایی برای مردم مطرح بکنی!
پرسش:
منظورش این بوده که در این راه شهید بشود.
پاسخ:
آرزو تنها کافی نیست. در اسد الغابة، جلد 1، صفحه 572 بحث غدیر را مطرح می کند شهاب الدین زهری متوفای 124 است می گویند اولین کسی که حدیث را نوشت ایشان بود تا قبل از ایشان اصلاً حدیث پیغمبر نوشته نشده بود می گوید:
«والله إن عندی من فضائل علی ما لو تحدّثت بها لقتلت»
أسد الغابة فی معرفة الصحابة؛ اسم المؤلف: عز الدین بن الأثیر أبی الحسن علی بن محمد الجزری الوفاة: 630هـ، دار النشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت / لبنان - 1417 هـ - 1996 م، الطبعة: الأولى، تحقیق: عادل أحمد الرفاعی، ج1، ص450، ح808
در سیر اعلام النبلاء، جلد 3 دارد:
«عبد الله بن شداد ابن الهاد اللیثی الفقیه أبو الولید المدنی ثم الکوفی»
عبدالله ابن شدّاد فقیه ابو الولید کوفی چه و چه ... از عایشه و جماعتی نقل کرده است. گفته:
«وکان ثقة»
بعد دارد:
«قال عطاء بن السائب سمعت عبد الله بن شداد یقول وددت أنی قمت على المنبر من غدوة إلى الظهر فأذکر فضائل علی بن أبی طالب (رضی الله عنه) ثم أنزل فیضرب عنقی»
سیر أعلام النبلاء؛ اسم المؤلف: محمد بن أحمد بن عثمان بن قایماز الذهبی أبو عبد الله الوفاة: 748، دار النشر: مؤسسة الرسالة - بیروت - 1413، الطبعة : التاسعة، تحقیق: شعیب الأرناؤوط , محمد نعیم العرقسوسی، ج3، ص489
این ها در حد یک آرزو بود. ولی شما ببینید کتاب الاغانی یک روایتی نقل کرده خیلی جالب است در جلد 12 در رابطه با خندق ابن مرّه اسدی از ابن شبّه نقل کرده می گوید در عرفات یا منا بود
«... حدثنا عمر بن شبة عن ابن داحة قالوا کان خندق بن مرة الأسدی هکذا قال النوفلی وغیره یقول خندق بن بدر صدیقا لکثیر وکانا یقولان بالرجعة فاجتمعا بالموسم فتذاکرا التشیع فقال خندق لو وجدت من یضمن لی عیالی بعدی لوقفت بالموسم فذکرت فضل آل محمد صلى الله علیه وسلم وظلم الناس لهم وغصبهم إیاهم على حقهم ودعوت إلیهم وتبرأت من أبی بکر وعمر فضمن کثیر عیاله فقام ففعل ذلک وسب أبا بکر وعمر رضوان الله علیهما وتبرأ منهما قال عمر بن شبة فی خبره فقال أیها الناس إنکم على غیر حق قد ترکتم أهل بیت نبیکم والحق لهم وهم الأئمة ولم یقل إنه سب أحدا فوثب علیه الناس فضربوه ورموه حتى قتلوه ودفن خندق بقنونى»
الأغانی؛ اسم المؤلف: أبو الفرج الأصبهانی الوفاة: 356هـ، دار النشر: دار الفکر للطباعة والنشر - لبنان، تحقیق: علی مهنا وسمیر جابر، ج12، ص204
به قدری مشت و لگد زدند همان جا او را کشتند جرمش چه است؟ «ترکتم أهل بیت نبیکم والحق لهم وهم الأئمة»
در یک روایتی دیدم که ایشان به یک نفر می گوید اگر کسی زن و بچه من را تأمین کند من در عرفات در فضائل امیر المؤمنین یک سخنرانی مفصلی خواهم کرد. رفیقش می گوید من تضمین می کنم بعد از تو هزینه زن و بچه ات را بدهم این هم بالای بلندی می رود شروع می کند نسبت به فضایل اهل بیت سخن گفتن همان جا مردم می ریزند او را می کشند خیلی جالب هست.
پرسش:
برای چه زمانی بود؟
پاسخ:
دوران بنی امیه است. یک روایت خیلی جالبی از احمد ابن حنبل از عبد الرحمن ابن ابی لیلی است:
«حدثنا الحکم عن عبد الرحمن بن أبی لیلى عن علی بشیء لو حدثتکم لرقصتم والله لا تسمونه منی أبدا»
«لو حدثتکم لرقصتم» این جا «لرقَّصتم» دارد بعضی جاها دارد لترفَّضتُم اگر من از فضائل علی بگویم همه تان رافضی و شیعه خواهید شد. کلمه لرقصتم یا به رقص و وجد در می آیید یعنی اظهار شادمانی می کنید که علی این همه فضائل دارد. می گوید محمود ابن لیلا نقل کرد گفت لرقَّصتم نه لترفَّضتُم، شما رافضی می شوید و شیعه خواهید شد.
«وقال لترفضتم قال أبو عبد الرحمن وهو أشبه»
العلل ومعرفة الرجال؛ اسم المؤلف: أحمد بن حنبل أبو عبدالله الشیبانی الوفاة: 241، دار النشر: المکتب الإسلامی , دار الخانی - بیروت , الریاض - 1408 - 1988، الطبعة: الأولى، تحقیق: وصی الله بن محمد عباس، ج3، ص354، ح5569
این عبارت درست است روایت متعددی در این زمینه دارند.
در هر صورت...
این قضیه که می گویند امیر المؤمنین (سلام الله علیه) فقط بعد از خلافتش به غدیر احتجاج کرد و قبل از خلافتش به غدیر احتجاج نکرد یک حرف بی اساسی است و هیچ دلیلی برای این قضیه نیست. طبق اسناد صحیح امیر المؤمنین از آن لحظه رحلت نبی مکرم گرفته که مشغول غسل پیغمبر بوده به غدیر احتجاج کرده و روزی که کشاندند مسجد بردند همان روز اول دوم خلافت ابوبکر همان جا در میان مردم به غدیر احتجاج کرده روز هفتم رحلت پیغمبر احتجاج کرده است.
باز در زمان ابوبکر، تاریخ مشخص نیست در یکی از کوچه های مدینه با ابوبکر مواجه شده احتجاج کرده به همین شکل می آید، من روایتی که در زمان خلافت عمر، امیر المؤمنین احتجاج کرده تا به حال ندیدم اگر دوستان دیدند محبت کنند ما را هم با خبر بکنند.
ولی امیر المؤمنین همه این ها را نگه داشته نگه داشت در شورای 6 نفره بغض حضرت ترکید آن جا مفصل امیر المؤمنین نزدیک 70 مورد از ادله خلافت و فضیلت خودش را در آن جمع 5 نفره ای که بودند مطرح کرد.
«والسلام علیکم ورحمة الله»
