سؤال كننده : علي اكبر سليمي

توضيح سؤال :

سوال 1 : مقصود از اهل بيت در آيه تطهير وآيه اهل بيت در آيه حضرت ابراهيم عليه السلام

در آيه اول مقصود اهل بيت حضرت ابراهيم و در آيه دوم مقصود اهل بيت رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم است.

اما اينكه اهل بيت در هركدام از دو آيه چه كساني هستند بين اهل تسنن وتشيع بحث است . اهل سنت آن را عام براي تمامي بستگان دانسته وشيعيان تنها عده خاصي را مطرح مي كنند . در اين بين شيعيان براي اثبات مدعاي خويش به آيات قرآن روايات اهل تسنن استشهاد مي كنند. اما اهل تسنن چون در اين زمينه از منبع وحي فاصله گرفته اند حتي بين خود نيز در مورد معناي اهل بيت ( كه كدام دسته از بستگان هستند ) اختلاف دارند.

دليل بر نظر شيعه:

اهل بيت در لغت:

در لغت عرب اهل الرجل را در مورد خاصه ونزديكان شخص به كار مي برند . پس در ابتدا اهل بيت الرجل شامل زن فرزند وحتي بستگان وي هم مي شود.

اهل بيت در اصطلاح قرآن:

اما در مورد اصطلاح ديني ،اصطلاح خاصي براي معني اهل وضع شده است :

در قرآن مي بينيم كه لفظ اهل براي بعضي خاص از خاندان انبيا استعمال شده است و مقصود تمامي نزديكان ايشان نيست . زيرا در قرآن حتي پسر نوح نبي عليه السلام هم از اهل ايشان استثنا شده است . تا چه رسد به همسر( مانند همسر نوح ولوط)

قَالَ يَا نُوحُ إنَّهُ لَيسَ مِن أهلِكَ إنَّهُ عَمَلٌ غَيرُ صَالِحٍ (سوره هود آيه 46)

خداوند فرمود اي نوح او از خاندان تو نيست او (صاحب) عمل ناشايست است.

پس براي فهميدن معناي اهل بيت هر رسولي بايد به منبع وحي تمسك جسته از او معناي اهل بيت را پرسيد .

و در مورد اهل بيت رسول خدا بهتر است به روايات نبوي مورد اتفاق شيعه وسني مراجعه كرد.

در مورد شان نزول اين آيه سوره احزاب ، اهل تسنن روايت حديث كساء را نقل مي كنند:

عن صَفِيَّةَ بِنْتِ شَيْبَةَ، قَالَتْ قَالَتْ عَائِشَةُ خَرَجَ النَّبِيُّ صلي الله عليه وسلم غَدَاةً وَعَلَيْهِ مِرْطٌ مُرَحَّلٌ مِنْ شَعْرٍ أَسْوَدَ فَجَاءَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ جَاءَ الْحُسَيْنُ فَدَخَلَ مَعَهُ ثُمَّ جَاءَتْ فَاطِمَةُ فَأَدْخَلَهَا ثُمَّ جَاءَ عَلِيٌّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ قَالَ (إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا).

صحيح مسلم: 130/7 ح 6414

عائشه گفت كه رسول خدا صبح هنگام بيرون رفتند و بر روي دوش ايشان عبايي طرح دار از موي سياه بود . پس حسن بن علي آمد پس او را در زير عبا گرفت . پس حسين آمد و او را نيز وارد كرد . پس علي آمد او را نيز وارد كرد . سپس فرمود : خداوند مي خواهد از شما اهل بيت پليدي ها را دور كند و شما را پاك نمايد .

ودعا رسول الله صلي الله عليه وسلم الحسن والحسين وعليا وفاطمة فمد عليهم ثوبا فقال اللهم هؤلاء أهل بيتي فأذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهيرا

سنن النسائي الكبري ج5/ص113

رسول خدا، حسن حسين علي وفاطمه را خواست پس پارچه اي بر روي ايشان كشيد و گفت خداوندا ايشان اهل بيت من هستند پس بدي را از ايشان دور گردان وايشان را پاك نما

3871 حدثنا محمود بن غيلان حدثنا أبو أحمد الزبيري حدثنا سفيان عن زبيد عن شهر بن حوشب عن أم سلمة أن النبي صلي الله عليه وسلم جلل علي الحسن والحسين وعلي وفاطمة كساء ثم قال اللهم هؤلاء أهل بيتي وخاصتي أذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهيرا فقالت أم سلمة وأنا معهم يا رسول الله قال إنك إلي خير قال هذا حديث حسن وهو أحسن شيء روي في هذا وفي الباب عن عمر بن أبي سلمة وأنس بن مالك وأبي الحمراء ومعقل بن يسار وعائشة

سنن الترمذي ج5/ص699

ام سلمه همسر رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم فرمود : رسول خدا بر روي حسن ، حسين ، علي وفاطمه عبايي كشيد .پس فرمود كه حداوندا ايشان اهل بيت من و نزديكان من هستند . از ايشان پليدي را ببر و ايشان را پاك گردان . ام سلمه مي گويد : از رسول خدا پرسيدم كه آيا من همراه ايشان هستم (از اهل بيتم)؟ فرمودند تو بر خوبي هستي (از اهل بيت نيستي اما از نيكاني) .

ترمذي گفته است كه اين حديث خوبي است و بهترين روايت در اين زمينه است ...

الباني در كتاب خود (صحيح سنن الترمذي، الألباني 3: 306 ح 3205) اين روايت را صحيح دانسته است .

همچنين اين روايت را حاكم نيشابوري نقل كرده وگفته است:

هذا حديث صحيح علي شرط البخاري ولم يخرجاه.

المستدرك: 416/2، 146/3.

اين روايت طبق نظر بخاري ومسلم صحيح است ولي آن را ذكر نكرده اند.

همچنين بعد از ذكر روايتي با همين مضمون مي گويد:

هذا حديث صحيح علي شرط مسلم ولم يخرجاه.

المستدرك: 416/2.

اين روايت طبق نظر مسلم صحيح است ولي آن را نقل نكرده است.

وحتي طبراني در ج3/ص52 از حديث 2662 تا 2673 ده روايت مي آورد كه در آنها تصريح به همين مضمون شده است كه اهل بيت رسول خدا تنها علي فاطمه حسن وحسين هستند و حتي ام سلمه از همسران رسول خدا در آن مجموعه نيست .

نيز احمد بن حنبل و طبراني در ضمن اين روايت نقل كرده اند كه ام سلمه گفت :

فرفعت الكساء لأدخل معهم فجذبه من يدي وقال: إنّك علي خير.

مسند أحمد ج 6 ص 323، المعجم الكبير للطبراني ج 3 ص 53

پس من عبا را بالا بردم تا همراه ايشان داخل شوم، پس حضرت آن را از دست من كشيده و فرمودند تو بر خير هستي

جالبتر اينكه ابن تيميه كه رهبر نظري وهابيون است در مورد ايشان چنين مي گويد :

والحسن والحسين من أعظم أهل بيته اختصاصا به كما ثبت في الصحيح أنه دار كساءه علي علي وفاطمة وحسن وحسين ثم قال اللهم هؤلاء أهل بيتي فأذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهيرا

منهاج السنة النبوية ج4/ص561

معني اين عبارت واضح است كه خدايا ايشانند كه خاندان من هستند پس از ايشان پليدي ها را دور كن وپاكشان گردان

در اين عبارت هيچ شرطي براي طهارت اهل بيت قرار داده نشده است .يعني تقواي ايشان فرض شده است .

اما در مورد همسران رسول خدا در قرآن مي بينيم كه فرموده است :

يَا نِسَاءَ النبي لَستُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ إن اتَّقَيتُنَّ (سوره احزاب آيه 32)

اي زنان رسول خدا مانند بقيه زنان نيستيد اگر تقوا داشته باشيد.

نيز در بعضي رويات صحيحه اهل تسنن آمده كه بعضي از بزرگان صحابه صريحا همسران رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم را جزو اهل بيت نمي دانند:

عَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ قَالَ دَخَلْنَا عَلَيْهِ فَقُلْنَا لَهُ لَقَدْ رَأَيْتَ خَيْرًا لَقَدْ صَاحَبْتَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَصَلَّيْتَ خَلْفَهُ وَسَاقَ الْحَدِيثَ بِنَحْوِ حَدِيثِ أَبِي حَيَّانَ غَيْرَ أَنَّهُ قَالَ أَلَا وَإِنِّي تَارِكٌ فِيكُمْ ثَقَلَيْنِ أَحَدُهُمَا كِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ هُوَ حَبْلُ اللَّهِ مَنْ اتَّبَعَهُ كَانَ عَلَي الْهُدَي وَمَنْ تَرَكَهُ كَانَ عَلَي ضَلَالَةٍ وَفِيهِ فَقُلْنَا مَنْ أَهْلُ بَيْتِهِ نِسَاؤُهُ قَالَ لَا وَايْمُ اللَّهِ إِنَّ الْمَرْأَةَ تَكُونُ مَعَ الرَّجُلِ الْعَصْرَ مِنْ الدَّهْرِ ثُمَّ يُطَلِّقُهَا فَتَرْجِعُ إِلَي أَبِيهَا وَقَوْمِهَا أَهْلُ بَيْتِهِ أَصْلُهُ وَعَصَبَتُهُ الَّذِينَ حُرِمُوا الصَّدَقَةَ بَعْدَهُ

صحيح مسلم ج4/ص1874 كتاب فضائل الصحابة باب من فضائل علي بن أبي طالب

پس گفتيم (از زيد بن ارقم) كه اهل بيت رسول خدا كيانند؟ همسران او؟ پاسخ داد : نه قسم به خدا كه زن چند وقتي با شوهرش خواهد بود سپس وي را طلاق داده وبه نزد خانواده اش وبستگانش باز مي گردد .

غير از اين روايت روايات ديگري هم آمده است كه در مضمون با اين روايت مخالف است اما همانطور كه گفته شد علت اين اختلاف عدم استفاده از قرآن وكلام خود رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم است .

اما ما در ابتدا با استفاده از قرآن مشخص كرديم كه در نظر دين اهل بيت هر پيغمبري عده خاصي هستند .

سپس با روايات خود اهل تسنن از رسول خداصلي الله عليه وآله وسلم مصداق آن را مشخص نموديم.

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر (عج)